Andvari - 01.01.1902, Side 167

161
3. Myndun hins norðlæga Atluntshafs. Viðskiln-
aður íslands við önnur lönd.
Við hiö norðlæga Atlantshaf eru fornar eldmenjar
víðar en á Islandi; blágrýtis-hraun tilorðin af eldgosum
á tertiera-tínmnum, taka yfir stór landsvæði á útjöðrum
hafsins um miðbikið, og væri ])essi blágrýtisflæmi sam-
einuð mundu ]>au verða að hreiðu hraunhelti yfir hafið
]>vert. A Irlandi og Skotlandi þekur blágrýti 180 ferh.
mílur, á Færeyjum 24, á Islandi 1903 og á austur-
ströndu Grænlands yfir 360 ferh. mílur. Á þessu
svæði ná fornar hraunmyndanir ]>á yíir 2467 ferh.
mílur að minnsta kosti. Auk þess er eldbrunnið
grjót frá sama tíma á Jan Mayen, Spitzbergen og á
eyjum þar norður og austur af.
Hvergi hafa gosgrjóts-myndanir ]>essar verið jafn
nákvæmlega rannsakaðar eins og á Skotlandi og Irlandi.
Hinn frægi skozki jarðfræðingur Sir Arcliibald Geikie
hefir ritað um ]>aö ágætar bækur og ritgerðir og gagn-
skoðað ]>essar myndanir á allan hátt. Eldgosasvæðið í
þessum löndum er nú kubbað sundur i þrjá hluta, sem
eflaust áður hafa verið samanhangandi, Arnim-héraðið
norðaustan til á Irlandi, eyjan Mull og nálægar eyjar
og eyjan Skye og aðrar fleiri, allar í Suðureyjunum.
Fyrir utan þessi svæði er urmull af blágrýtisgöngum,
sem brotizt hafa gegnum eldri myndanir og taka þeir
yfir 2400 ferh. mílna svæði. Blágrýtisfjöll þessi eru
yngri en hin yngstu Krítarlög og eldri en ísöldin eða
með öðrum orðum frá tertiera-tímanum. A Irlandi
liggur hlágrýtið ofan á krít og er 1000 feta þykkt, á
Mull er þykktin 3500 fet og þar eru krítar- og júralög
undir blágrýtinu; á Skye eru líka júralög undir og þar
er þykktin 2000 fet. Sir Archihald Geikie hefir sannað,
að blágrýtisfjöll þessi hafa áður náð yfir miklu stærra
svæði til vesturs. A eyjunum Canna, Sanday og Eigg
ll