Menntamál - 01.12.1963, Blaðsíða 68

154
MENNTAMÁL
Loks var hirðfólkið við liinar mörgu þýzku hirðir að veru-
legu leyti af aðalsættum. Óbreyttir borgarar voru aðeins
hirðtækir sem liðsforingjar eða sem embættismenn í æðstu
stöðum eða þá vegna þess, að þeir hefðu verið sæmdir sér-
stakri nafnbót svo sem leyndarráð (Geheimrat), leyndar
verzlunarráð (Geheimer Kommerzienrat).
Auk sterkrar aðstöðu í opinberum stiiðum, í hernum og
við hirðirnar hafði aðallinn sérstöðu í löggjöf ríkisins. í
Prússlandi voru tvær þingdeildir. í efri deild áttu nær ein-
göngu aðalsmenn sæti, og án samþykkis hennar urðu eng-
in lög afgreidd. Hin deildin, fulltrúadeildin, byggðist á
kosningarétti þriggja stétta, sem var þannig farið, að þeir,
sem greiddu hærri skatta, réðu og yfir rneira atkvæðamagni.
Af 444 þingmönnum fyrir styrjöldina fyrri voru 120 aðals-
menn. Þeir tilheyrðu nær eingöngu íhaldsflokknum, sem
var stærsti flokkur fulltrúadeildarinnar og hafði þar meiri-
hluta. Hann studdi stefnu stjórnarinnar, hagsmuni aðals-
stéttarinnar og einveldið af guðs náð gegn þingræði og lýð-
ræði.
í sem stytztu máli má orða það svo, að Prússlandi hafi
verið stjórnað af aðlinum, en þýzka ríkinu af Prússlandi.
Segja má, að raunverulega hafi borgarastéttin verið ánægð
með þetta skipulag. Þetta aðalsmannaríki með hina dýrlegu
konunglegu—keisaralegu hirð í fylkingarbrjósti var tákn
þeirra sögulegu afla og atburða sem minningar Þjóðverja
voru tengdar við á 19. öld: Frelsisstríðið 1813 var stríð
gegn byltingunni. Sameiningu ríkisins, uppfyllingu gam-
als þýzks draums, var ekki komið á með byltingunni 1848,
heldur af junkaranum Bismarck í þjónustu prússnesku
krúnunnar.
En einnig borgarastéttin átti sinn hlut í stjórnarskipan
hins keisaralega Þýzkalands með setu sinni á ríkisþinginu,
þar sem allir höfðu jafnan atkvæðisrétt, í mótsetningu við
Prússland. Atvinnulíf samtímans setti sinn svip á ríkis-
þingið. Fyrir atbeina borgarastéttarinnar hafði Þýzkaland