Menntamál - 01.12.1963, Qupperneq 75

MENNTAMÁL
161
setans og von Papen til valdatöku þjóðernisjafnaðarmanna,
var rudd.
III.
í hvaða stéttum þjóðfélagsins átti þjóðernisjafnaðarstefn-
an (nazisminn) ítök sín? Við skulum þá fyrst minnast þess,
að hann komst til valda í samvinnu við önnur öfl. í fyrsta
ráðuneytinu, sem Hitler myndaði, voru auk hans aðeins
tveir aðrir ráðherrar þjóðernisjafnaðarmenn, af hinum
ráðherrunum voru 5 aðalsmenn og 3 af borgaralegum ætt-
um. Mynd nokkur, sem dreift var út í tilefni hins hátíð-
lega atburðar í marz 1933 í hinni gömlu, æruverðu setu-
liðskirkju í Postdam, er mjög einkennandi fyrir tilfinning-
ar þær og vonir, sem þýzka þjóðin bar í brjósti til hinnar
íiýju ríkisstjórnar. Það var ekki Hitler, sem á þessum dög-
um bar hæst í vitund almennings, heldur Hindenburg. Á
myndinni sást, hvernig Hitler, sem klæddur var svörtum,
borgaralegum fötum, hneigði sig djúpt fyrir Hindenburg,
sem klæddur var hinum keisaralega marskálksbúningi. Stór-
ir hópar þýzkrar borgarastéttar, vonuðust eftir íhaldssamri
endurnýjun ríkisins og sáu ekki, hvílík eyðileggingaröfl það
voru, sem brautin hafði verið rudd fyrir.
Á lokaskeiði lýðveldisins var N S D A P1) orðinn sterk-
asti stjórnmálaflokkur Þýzkalands, en það var langt frá því,
að hann hefði hreinan meirihluta. í hvaða stéttum þjóð-
félagsins átti hann mest ítök?
Um það skal þetta sagt: Á dögum Weimarlýðveldisins
var kjósendatala sósíalistísku flokkanna ]r. e. sósíaldemókrata
og kommúnista, óbreytt. Kjósendatala miðflokksins var og
óbreytt, en borgaralegu flokkarnir (aðrir en miðflokkurinn)
guldu mikið afhroð og höfðu að lokum nærri þurrkazt út.
I) Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei var hið opin-
bera heiti nazistaflokksins. (Þýð.)
11