Jörð - 01.10.1941, Blaðsíða 134

»ÁSTANDIЫ
P. s.
ÍÐAN „ástands“greinarnar framan til í hefti ])essu voru ritaðar,
hefir viðhorfið breytzt nokkuð, en þó ekki i aðalatriðum. Brezka
herstjórnin hefir rannsakað málavexti fyrir sitt leyti, eins og
þeir lágu fyrir af opinberri íslenzkri hálfu, og rœtt um þá fyrir
milligöngu Mr. Howard Smiths, sendiherra, við ríkisstjórn Islands
og gefið i'it langa opinbera yfirlýsingu, að þessu lútandi. Vísar hún
á hug málsmeðferð lögreglustjóra sem óviðurkvæmilegri á ýmsan
liátt. Og verður aðstaða fslendinga sízt lakari, þó að játað sé frjáls-
lega, að í framsetningu þessará mála er ýmislegt, sem endurskoða
verður og færa til betra máls. Það er t. d. móðgandi, jafnt fyrir fs-
Itndinga og Breta, ef talið er sjálfsagt, að kunningsskapur milli
brezks hermanns og íslenzkrar stúlku sé nægileg ástæða, til að stimpla
hana sem lausláta eða jafnvel skækju og tala um „saurlifnað'- i því
sambandi. Og er þess m. a. að vænta, að eftirleiðis verði haft betur
í lniga, hve miklu illu það getur komið til vegar, að gálauslega sé
farið með viðkvæm málefni, er snerta volduga nágrannaþjóð, er
þjóð vor á svo mikið undir. Þetta haggar engu af því, sem rætt er
um mál þessi hér i heftinu. Það haggar yfirteitt ekki þeim mikil-
væga sannleika, að vér íslendingar eigum að tala einarðlega — en
líka sanngjarnlega — um hvers konar vandkvæði, er verða kunna á
sambýli voru við setuliðið.
f þessu sambandi þykir oss rétt að vekja athygli á uppástungu
Árna alþm. Jónssonar frú Múla í dagblaðinu Vísi þess efnis, að sett
sé ný „ástands“nefnd á laggirnar, stærri og veigameiri en hin fyrri,
með fulltrúum frá nokkrum aðalgreinum þjóðfélagsins, sem rétt má
telja að beita fyrir sig í málum sem þessum. Málið þarf að takast
upp svo að segja alveg af nýju. í þessu felast ekki vanþakkir til
þriggja-manna-nefndarinnar, sem vér álítum að hafi yfirleitt leyst
starf sitt af hendi á virðingarverðan liátt og verðskuldi, þegar allt
kemur til alls, alþjóðarþakkir.
Annars er ástandið að lireytast og verðá að sumu leyti enn flókn-
ara af tilkomu Bandaríkjahersveitanna. Og er þess ekki að dyljast,
að væri ekki drengskapur Bandaríkjaforsetans sjálfs að vissu leyti
að veði fyrir góðri framkomu. hermanna hans, og væri yfirlýsing hans
ekki enn fremur áréttuð af sendiherra hans. Mr. MacVeagh og af
hinum föstu tökiun, sem herstjórn Bandarikjanna hér hefir tekið a
grófum brotum, er komið hafa fyrir á vegum hermannanna, þá myndi
islenzkur almenningur líta ,tit þessa nýja sambýlis með þungum á-
hyggjum. Því þó að vér efum ekki, að yfirgnæfandi fjöldi þeirra séu
sæmdarmenn, þá eru undantekningarnar frá „gentleman-like“ fram-
komu, í stóru sem smáu, enn of margar tit þess, að fjölda mörgum
einstaklingum, er fara þurfa um fáfarna staði eða eiga afskekkt
heimili, sé ekki meira og minna órótt innanbrjósts. Þó að vér höf-
um vitanlega ekki neitt umboð til þess, þá þykjumst vér þess fullviss-
ir, að vér tölum fyrir alþjóðarmunn, er vér hér með látum i ljós þa
eftirvæntingu, að meginþorri hinna amerísku hermanna verði forseta
sinum, sendiherra hans hér og herstjórninni samtaka uin, að hafa
þau áhrif á hina, með bliðu og stríðu, að islenzka þjóðin verði ekki
knúð til þess að tortryggja að óreyndu hvern amerískan hermann.
436 JÖR»