Prestafélagsritið - 01.01.1922, Blaðsíða 153

Prestafélagsritið.
Erlendar bækur.
149
urna svo sem þaÖJhefir endurfæðst í sálu skáldsins og mótast af þeim
anda trúarinnar, sem sála hans er gagntekin af.
Að loknum samanburði sínum á Passíusálmunum og Eintali snýr höf-
undurinn sér að nokkrum öðrum guðrækilegum ritum þeirra tíma, Passio
— eða píslarprédikunum -— Odds biskups, Píslarsaltara sr. ]óns Magn-
ússonar í Laufási og „Historiu pínunnar o. s. frv.“ eftir séra Guðmúnd
Erlendsson (sem útgefin var með Passíusálmunum og með sameiginlegu
tifilblaði, er þeir komu fyrst á prent). Alítur höfundur að benda megi á
samband milli Passíusálmanna og bæði prédikana Odds biskups og Písl-
arsaltarans. En miklu síður verði bent á nokkurt samband þeirra við
píslarsálma sr. Guðmundar Erlendssonar.
Síðasti þáttur þessa meginkafla rifsins er lýsing (Karakteristik) á
Passíusálmunum, samin með hliðsjón á þeim athugunum, sem höfundur
hefir gert áður viðvíkjandi tilorðning þeirra, að þeir hafi sprottið upp úr
jarðvegi þeirra uppbyggilegu rita, sem þá voru í mestum hávegum höfð
hér á landi. í þessu tilliti eigi höfundur Passíusálmanna sammerkt við
mörg hin merkustu sálmaskáld fyr og síðar. í raun og veru sé þetta ekki
annað en það, er gera hafi mátt ráð fyrir, þegar litið er til þess, að
sálmaskáldin hafa til meðferðar sameiginlegt efni, er bæði að innihaldi
og búningi er mikillega háð hinni kirkjulegu erfðakenningu. Höfundurinn
minnir í því sambandi á önnur eins sálmaskáld og jóhann Heermann,
]óhann Scheffer og Pál Gerhardt frá eldri tímum, og á Brorson og
Grundtvig frá síðari tímum. Og eins og þessir menn séu jafnágæt sálma-
skáld þótt þeir í þessu tilliti séu ekki alveg óháðir eldri fyrirmyndum,
sem þeir hafa lánað hjá efni sitt, eins hafi slíkt engin áhrif á Hallgrím
Pétursson. Skáldsnild hans sé söm og jöfn fyrir því. Gildi sálmakveð-
skaparins fari ekki eftir því, hve mikið af efninu eigi sér fyrirmyndir
annarsstaðar eða sé sameign margra, heldur eftir því, hversu hið að-
fengna efni hefir endurfæðst í sálu skáldsins og orðið í meðferð hans á
því hold af hans holdi og bein af hans beinum. Og sérstaklega lýsir snild
Ha'IIgríms sér fagurlega í því hve persónulega sjálfstætt hann hefir til-
einkað sér og endurkveðið efnið hjá fyrirmyndinni þýzku í þýðingu
Arngríms. Hann er þar að réttu lagi svo sjálfstæður, að þar er miklu
fremur að ræða um endurfæðingu og endurkveðskap, en um endursögn.
Af mærðinni þýzku, sem svo mikið er af í Eintali, er ekkert að finna
hjá Hallgrími — alls ekkerf.
Hvað vakað hefir fyrir Hallgrími, er hann tók sér þetta mikilfenglega
yrkisefni, telur höf. tekið fram í fyrstu erindum fyrsta sálmsins (I, 1—4)
og þá um leið takmarkið, sem hann hefir sett sér þar: „]esu dulcis me-
moria" — þ. e. minning písla ]esú. Og í sfðari hluta inngangsins (1,5—8)
tekur hann fram hvað hann vilji vinna með starfi sínu og hvers árangurs
hann vænti sér af því fyrir trúarlífið: Kærleiki guðs, föðurins, opinberast
átakanlegast í krossi ]esú. En hjálpræði krossins má skoða frá þrennu