Prestafélagsritið - 01.01.1922, Blaðsíða 150

146
Erlendar bækur.
Prestafélagsritiö >
hans við annan skáldskap Hallgríms sjálfs — bæði veraldlegan og and-
legan - og við annan andlegan kveðskap bæði samtíðar hans og næstu
tímanna á undan. Og þetta verk er unnið á þá leið, að hvervetna skín
fram kærleikur höfundarins til þessa vors andlega höfuðskálds og aðdáun
á skáldskap hans, þó umfram alt á Passíusálmunum sjálfum.
Rit þetta er 212 þéttprentaðar blaðsíður í 8 blaða broti með mynd
Hallgríms framan á kápunni, og hið vandaðasta að öllum ytra frágangi.
Ritið er í þremur höfuðköflum og hverjum þeirra er aftur skift í
marga smærri þætti. Síðasti höfuðkaflinn er um Passíusálmana sjálfa og
er hann þeirra langsamlega mestur. Hinir kaflarnir báðir eru sem inn-
gangur að þeim kafla.
I fyrsta höfuðkaflanum skýrir höfundurinn frá „megindráttum og höf-
uðritum evangelisks sálmakveðskapar hér á landi fyrir daga Hallgríms".
Minnist höfundur þar stuttlega á elztu sálmabækur vorar, — sálmahefti
þeirra biskupanna Marteins, Ólafs Hjaltasonar og Qísla Jónssonar, —
sálmabók Guðbrands biskups og Vísnabókina, og andlegan kveðskap
þeirra séra Einars Sigurðssonar í Eydölum, séra ]óns píslarvotts og séra
Sigurðar á Presthólum. I umtali sínu um sálmabækurnar elztu deilir höf-
undur Iítilsháttar á dr. Jón Þorkelsson þjóðskjalavörð, þykir hann verið
hafa of harðdæmur í þeirra garð og ónærgætinn, þar sem hann ritar um
þær í „Digtningen paa Island i det 15. og 16. Aarh.“ — A starfsemi
Guðbrands biskups lítur höfundur með mikilli aðdáun. Telur hann vafa-
samt hvort nokkur spórgöngumaður Lúters meðal siðbótarfrömuða þeirra
tíma hafi látið sér annara um að koma á gagngerðum siðaskiftum með
þjóð sinni en Guðbrandur, verið betri hæfileikum búinn til þess að Ieiða
það áhugamál sitt til sigurs og fengið meiru til leiðar komið hlutfallslega
en Guðbrandur. Um formála Guðbrands fyrir sálmabókinni, þar sem
hann gerir grein fyrir meginreglum sínum við útgáfu hennar, kröfum sín-
um til slíkra bóka, og meðferð á sálmum þeim, er teknir hafa verið í
bókina, farast höfundi þau orð, að þessi formáli sé áreiðanlega „et littera-
turhistoriskt Aktstykke af förste Rang“. Um sálmabók Guðbrands heldur
dr. A. M. því fram, að hvað sem líði hinum ytra búningi sálmanna, þá
sýni hún, að andlegur kveðskapur íslendinga á 16. öldinni sé sérkenni-
legasti kveðskapurinn á Norðurlöndum í þá daga og þeir í þeirri grein
töluvert á undan öðrum Norðurlandaþjóðum. Um „l/ísnabókina" er og
ítarlega ritað og’í sambandi við hana er sérstaklega og lofsamlega minst
séra Einars Sigurðssonar (föður Odds biskups) og hann með réttu talinn
verið hafa fyrsta evangeliska sálmaskáld Islands, sem verulega kveði að.
Aftur er höf. ekki nærri eins hrifinn af andlegum kveðskap séra Jóns
píslarvotts og telur ekki ólíklegt, að „píslarvætti" hans hafi aukið kveðskap
hans meiri ljóma í meðvitund almennings en hann eigi skilið í saman-
burði við annan andlegan kveðskap þeirra tíma. Miklu meira gerir hann
úr sálmakveðskap séra Sigurðar á Preslhólum. Alítur höf. hann í mörgu