Sjómannadagsblaðið - 05.06.1988, Side 49

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
47
SIGFÚS BJARNASON
UMSKIPTIN ERU SEM ANNAR HEIMUR
Fyrir jól 1981 gaf Sjómannadagsráð út bókina Aftanskin til fjáröflunar jyrir
Hrafnistu í Hafnarfirði. Hún hefur að geytna safn ritgerða og minningabrota eftir
24 þjóðkunna menn sem allir hafa náð sjötugs aldri. Einn afþessum mönnum er
Sigfús Bjarnason, fyrrum gjaldkeri Sjómannafélags Reykjavíkur. í ritgerð sinni
segir hann mest frá æsku og unglingsárum vestur á Snœfellsnesi, en hann er
fœddur 1904 í Mýrarhúsum í Lárplássi í Grundarfirði. í lok frásagnar sinnar
víkur Sigfús að aðbúnaði aldraðra á ýmsum skeiðum langrar œvi, einkum
aldraðra sjómanna, ogfer sá hluti ritgerðarinnar hér á eftir.
Eeins og fyrr segir voru kynni
mín ekki mikil af gömlu
fólki og aflóga á æskuárun-
um. Þó nóg til þess, að ég vissi, að
það fólk, sem bjó í þurrabúðarkot-
unum á Kvíabryggju lifði mest á
miskunn guðs og manna. Því var oft
gefinn soðmatur og það gat bjargað
sér við að hirða hausa og úrgangs-
fisk, margur veik að því sláturkepp
eða kjötbita eða mjólkurflösku en
þetta var mesta eymdarlíf. Sumir
voru svo beysnir, að þeir gátu gengið
á bæi og unnið sér fyrir mat tíma og
tíma, ef brúk var fyrir þá á annatíma
í sveitinni, svo sem sláturtíðinni og
oft fengu karlarnir eitthvert viðvik
við sjóinn og þá í soðið í staðinn.
Þrjár gamlar konur þekkti ég, sem
léttu undir með sér með tóvinnu á
heimilunum og hjálpuðu einnig til í
sláturtíðinni.
Þær unnu allar einhvern tíma á
okkar heimili í Mýrarhúsum. Heim-
ilið var mannmargt og móðir mín
þurfti auk þess svo oft að sinna störf-
um föður míns, þegar hann var við
róðra, að hún annaði ekki allri sinni
tóvinnu og fékk þá þessar gömlu
konur sér til hjálpar, eina og eina í
senn.
Salbjörg hét ein þessara kvenna
og bjó hún með dóttur sinni, sem var
ekkja með tvö börn í ómegð. Þar var
þröngt í koti, vissi ég, því ég var oft
sendur þangað með mjólkurflösku.
Sesselja hét önnur og átti hún engan
að, en hún var svo vinnufær, þegar
ég þekkti til, að hún gat bjargað sér
með því að ganga á bæi og vinna þar
að tóskap eða í slátri. Anna var hin
þriðja þessara kvenna, sem ég
kynntist, og henni kynntist ég best
því hún ílentist hjá okkur. Hún hafði
°ft unnið fyrir mömmu tíma og tíma
°g var með þeim góð vinátta. Anna
skildi við mann sinn, þá orðin öldruð
ogvar hún þá einstæðingur. Mamma
tók hana jjá til sín og dó hún hjá
Sigfús Bjarnason
okkur. Áður en hún dó, bað hún
mömmu að láta það barn, sem hún
gekk þá með, heita í höfuðið á sér, ef
það yrði stúlka og var það gert.
Þannig gekk þetta til, að gamla fólk-
ið reyndi að bjarga sér af eigin
rammleik meðan það gat borið sig
til, en síðan tók við gustukin eða
sveitin og þá oft hreppaflutningur.
Yfirleitt held ég að fólk hafi verið
gott við gamlingja í minni sveit, en
fæstir voru aflögufærir, þótt þá lang-
aði til að víkja einhverju að þessum
gustukamanneskjum.
Sjómennirnir, sem eingöngu
höfðu stundað róðra og lifað í þurra-
búð, voru verst settir. Þeir höfðu
enga grasnyt og þeir voru ekki hlut-
gengir í góð skiprúm eftir fimmtugt,
voru þá farnir að stirðna og búnir að
missa snerpu; margir voru bognir í
baki uppúr fimmtugu, ef ekki fyrr.
Þeir, sem voru til sveita gátu lengur
fundið verk við sitt hæfi og komið að
notum á sveitaheimilunum, þar til
þeir lögðu að fullu upp laupana og
dóu eða lögðust í kör. Atvinnutæki-
færi fyrir hina, sem höfðu eytt ævinni
við sjóróðra voru afturámóti engin
eða fá, þegar þeir urðu að hætta
róðrum. Það var helst þeir gutluðu
eitthvað á skektu meðan þeir voru
færir til þess og höfðu ráð á slíkum
farkosti.
Þetta sama rak ég mig á með sjó-
mennina eftir að ég löngu síðar eða
1948 gerðist starfsmaður Sjómanna-
félags Reykjavíkur. Þá voru með-
limir Sjómannafélags Reykjavíkur
1600 og var það eitt af störfum mín-
um að rukka inn félagsgjöld hjá öll-
um þessum fjölda. Ég fór á hjóli um
allan bæ og kynntist vitaskuld húsa-
kosti og heimilisaðstæðum hjá fjölda
sjómanna og þeirra fjölskyldum.
Það var mörg fjölskyldan illa á vegi
stödd og var þó liðið stríðið með sín-
um tekjum við sjómennskuna. Þær
gátu nú orðið misjafnar hjá sjó-
mönnunum, þó fiskverð væri hátt og
afli almennt góður. Þeir höfðu marg-
ir komið sér upp þaki yfir höfuðið,
þegar úr rættist um tekjurnar í byrj-
un stríðsins, þá margir orðnir við
aldur. Þeir voru svo allt stríðið með
húsin eða íbúðirnar á sér og höfðu
ekki efni á að fara í land til að fá sér
léttari vinnu. Oft þurftu fjölskyldur
þeirra á þeim að halda heima við.