Sjómannadagsblaðið - 05.06.1988, Qupperneq 146

144
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
Sjálfur hafði Gils ætlað sér að
verða sjómaður — eins og
hann minnist á í stuttu sam-
talið við Sjómanncidagsblaðið:
„Frá tólf ára aldri réri ég með föð-
ur mínum á lítilli trillu frá því
snemma á vorin og fram að slætti, en
einnig dálítið á haustin. Draumur
minn á þeim árum var að verða skip-
stjóri á aflaskipi; já, það var minn
æðsti draumur að koma til heima-
hafnar sem skipstjóri með hlaðið
skip af afla.
En þessi draumur varð að engu
þegar ég veiktist skyndilega af berkl-
um fimm ára gamall. Glíman við
berklana stóð á þriðja ár, en svo góð-
um bata náði ég að ég átti eftir að
vera fimm sumur á síld. Hins vegar
treysti ég ekki heilsu minni til þess
að gera sjómennskuna að ævistarfi
og hætti því við að fara í Stýrimanna-
skólann, sem ég hafði ætlað mér, og
fór í Kennaraskólann."
Að loknu kennaraprófi 1938
kenndi Gils bóklegu fögin tvo vetur í
íþróttaskóla Sigurðar Greipssonar í
Haukadal og síðan einn vetur við
unglingaskóla í Garði og Sandgerði.
Á árunum 1941-1943 var hann af-
greiðslumaður í Sandgerði. Þá hófst
rithöfundarferill hans og næstu tíu
árin starfaði Gils að ritstjórn og
bókaútgáfu samhliða ritstörfunum.
Raunar má segja að hinar fjöl-
mörgu bækur Gils Guðmundssonar
séu „aukageta,“ eins og hann kallar
það sjálfur, því hann hefur ávallt
gegnt öðru starfi sér til lífsviðurvær-
is. Um níu ára skeið, 1945-1954, var
hann ritstjóri Sjómannablaðsins
Víkings. Árið 1953 settist hann á
þing og 1956 varð hann fram-
kvæmdastjóri Menntamálaráðs og
Bókaútgáfu Menningarsjóðs. Hlé
varð á þingmennsku hans á árunum
1956-1963, en síðan sat Gils sam-
fleytt á þingi til 1979 og var þá jafn-
framt forstjóri Menningarsjóðs allt
til 1976. En þrátt fyrir þessi anna-
sömu störf eru afköst Gils á ritvellin-
um sem kunnugt er orðin æði mikil.
„Já, ætli ég hafi ekki skrifað sjálf-
ur eitthvað á þriðja tug bóka,“ segir
hann: „Ég vandist snemma á það að
hafa jafnan tvö verkefni í takinu í
einu. Þá reyni ég að semja á morgn-
ana þegar ég er dável upplagður, en
hyggja að aðdráttum og stússa ýmis-
legt eftir hádegi.“
Af sjómannabókum Gils öðrum
en Skútuöldinni má nefna vestfirsku
sagnaþættina Frá ystu nesjum í sex
heftum, ævisögu Geirs Zoéga, af-
mælisrit Slysavarnafélags íslands 25
ára, útgáfu á Ferðaminningum
Sveinbjarnar Egilssonar, og tveggja
binda safnrit sem kallast Bára blá,
eins konar úrval þess sem skrifað
hefur verið og ort um íslenska sjó-
mennsku.
Þegar Gils lét af stjórnmálaaf-
skiptum 1979 hugðist hann setjast
við samningu íslenskrar siglingasögu
frá upphafi fríhöndlunar og fram að
stofnun Eimskipafélagsins — en
hvað líður því verki?
„Ja, ég er nú eiginlega búinn að
gefa það á bátinn. Ég dvaldi tvö
sumur í Kaupmannahöfn við grúsk á
söfnum og ætlaði mér að vera þriðja
sumarið; sótti um styrk til Launa-
sjóðs rithöfunda en fékk þvert nei.
Mér var tjáð að ég væri hvorki að
semja ljóð né skrifa skáldsögu, auk
þess sem fyrrum alþingismanni ætti
tæpast að vera fjár vant. Þetta setti
strik í reikninginn og önnur verk
hafa síðan tekið upp tíma minn.
Svona stórum verkefnum verður
maður að geta helgað sig í nokkur ár
til að geta gert þeim viðunandi skil
— og nú treysti ég mér ekki til að
taka upp þráðinn að nýju. Ég gæti þó
hugsað mér að taka fyrir afmarkað
svið eins og til dæmis að gera hinu
merkilega Thore-félagi einhver skil.
Jú, jú, ég er hinn hressasti og fer í
sund á hverjum degi, nema held
hvíldardaginn heilagan. En úthaldið
er ekki samt; þegar maður er kom-
inn á minn aldur þýðir ekki að ætla
sér að vinna mjög langan vinnudag.
Og ég hef nú ákveðið með sjálfum
mér að eftirláta einhverjum ungum
og dugmiklum manni að skrá okkar
síðari tíma siglingasögu. Þá hefur
samist svo með mér og Iðunnarút-
gáfunni að fela röskum manni að
halda áfram með Öldina okkar, en
sjálfur hafði ég tekið saman átta
bindi í Aldaflokknum. Og nú leikur
mér einnig hugur á að losna úr Sjóm-
injasafnsnefnd, þar sem ég hef verið
formaður síðustu árin og reynst hef-
ur býsna tímafrekt."
Sjómannadagsblaöið/Björn Pálsson
Stofnun íslensks sjóminjasafns
er gamalt baráttumál Sjó-
mannadagsins. Var ráðgert
að efna til sjóminjasýningar í tengsl-
um við hinn fyrsta Sjómannadag
1938, en vegna tímaskorts var því
slegið á frest til 1939. Þá stóð Full-
trúaráð Sjómannadagsins fyrir sýn-
k