Eimreiðin - 01.01.1927, Page 97

Eimreiðin HUGLEIÐINGAR UM SKÁLDSKAP 77
Islendingsins verður enn þá átakanlegri fyrir það, að eina
Veran, sem hirðir um að kyssa hann eða sýna honum rækt,
er Srastorfan. Það væri ekki eins áhrifamikið, ekki eins »skáld-
reSt«, að segja t. d. »Hylur torfa náinn«, jafnvel þótt það
Seti staðist stuðlanna vegna. Þar vantar persónugervinguna.
Mér dettur ekki í hug að halda, að ]ónas Hallgrímsson hafi
9ert sér þetta ljóst. en hann var skáld, og honum var þessi
"USsunarháttur eðlilegur og þetta orðalag. En annars rekur
j^aður sig á þetta sama fyrirbæri, þessa persónugervingu, í
öllum náttúru-skáldskap, þótt misjafnlega mikið kveði að því.
Pað er sama tilhneigingin sem kemur fram í goðafræði þjóð-
ai]na, t. d. Grikkja og Norðurlandabúa, — að gera fyrirbæri
náttúrunnar að (mannlegum) persónum, t. d. sjóinn að goðinu
Ægi, himininn að Seifi o. s. frv. Sama má og ef til vill segja
nm guðshugmynd æðri trúarbragða. Guð kemur þar einatt
|r3m sem alheimurinn eða heimsrásin,1) gerð að persónu
(meira eða minna mannlegri) eða þá einhverri yfirpersónu,
fem vér hugsum oss þá ósjálfrátt að meira eða minná leyti
1 líkingu við sjálfa oss. En þessi athugun, þótt sönn kunni
að vera, hefur auðvitað alls engin áhrif á þá spurningu, hvort
9uð sé til í raun og veru eða ekki.
Agæt útlistun á þessari hlið Ijóðræns skáldskapar finst í
oókinni »Psychologie der Lyrik« (sálfræði ljóðræns skáldskap-
ar) eftir þýska heimspekinginn dr. Carl du Prel. —
Sá frumspekilegi (metafysiski) grunur, sem liggur á bak við
Pessar persónugervingar barna, villimanna og skálda, er á þá
'e*ð, að alt hafi sál, en villan er sú að ímynda sér, að alt
nafi mannlega sál. Sál kóngulónna, jurtanna eða steinanna er
Sennilega all-ólík sál mannanna, þótt auðvitað hljóti þar að
Vera skyldleiki með og einhver líking, svo framarlega sem
blyeran er eining, þótt hún birtist að vísu í margfeldni. —
1 sambandi við þetta standa og líkingar skáldanna; þau
i.ast einnig að því leyti börnum og villimönnum, að þau sjá
Lkingu með ólíkustu hlutum, að því er fullorðnu hversdags-
fólki finst. En þar gægist einnig fram hneigð þeirra til per-
sónugervingar á fyrirbærunumv Sem dæmi má nefna kvæðið
blessuð vertu sumarsól*. í fyrstu vísunni er ekkert sér-
‘ega »skáldlegt« orðatiltæki, fyr en kemur út í síðari helming
nennar. Þar er orðið »una« notað um »fossa, læki, unnir, ár«,
en það orð bendir á mannlegt sálarlíf eða að minsta kosti á
sálarlegt ástand, sem við erum ekki vanir að eigna þeim hlut-
I) 1 kristnum sið hefur mönnum fundist andstæðurnar í heiminum svo
mi«lar, að þær hafa verið gerðar að tveim persónum, sem skifta svo að
se9ia heiminum á milli sín, — guði og djöflinum.