Eimreiðin - 01.01.1927, Síða 129

EIMREIÐIN
RITSJÁ
109
við aö rila skáldsögur. Hann byrjaði ungur þá list, og tvær bækur hafa
komið út eftir hann. Þessi er sú þriðja,
Þetta er æfisaga eða öllu heldur kaflar úr æfisögu konu, dóttur bæjar-
fógetans I Reykjavík, sögð af henni sjálfri. Þessi kona má ekkert aumt
síá. Mannúðin er sterkasti þátturinn í eðli hennar, og hún er sífelt að
fórna sér fyrir þá bágstöddu. En orsakir bágindanna þekkir hún ekki.
Hún heldur jafnvel um eift skeið, að þau séu eðlileg og að ekki sé hægt
hjá þeim að komast. Seinna sannfærist hún um, að ýmislegt af þessu
f>öli á rót í ýmsu því, sem sumir nánustu vandamenn hennar leyfa sér
a& láta viðgangast. Mágur hennar, læknir á Siglufirði, selur ólöglega á-
fengi í stórum stíl og eyðileggur með þvi líf heilla fjölskyldna. Faðir
hennar hilmir yfir glæpi til þess að bjarga mannorði „kristilega" sinnaðs
eignamanns, sem á hjá honum stórfé. Hún uppgötvar smámsaman, að
þjóðfélagið er gerspilt og rotið. Hún leggur loks árar í bát, flýr burt
0f heimili sínu og gerist sveitakona austur í Olfusi.
Höf. hefur tekið til meðferðar í sögu þessari erfitt viðfangsefni og
vandleyst. Stíll hans er hvorki tiltakanlega áhrifamikill eða listfengur og
samband orsaka og afleiðinga í viðburðarás sögunnar ekki alt af rökvís-
'ega rakið, en hann virðist rita af innri þörf og segir blátt áfram og
fúspurslaust það sem honum býr í brjósti. Trú hans á mennina sýnist
ekki sterk og lítil takmörk fyrir því, hve mikið ilt og auðvirðilegt þeir
geta látið sér sæma. En mennirnir gera ekki hið illa af ásettu ráði,
fieldur miklu fremur af heimsku og skammsýni — og svo af gróðafíkn.
Maður, sem hefur safnbauk hjá sér fyrir heiðingjatrúboð og útbýtir stól-
faeðum gefins, selur sjómönnum smyglað vín að lokinni guðsþjónustu og
Sræðir á því stórfé. Eina persónan í sögunni, sem verulega er í spunnið,
baejarfógetadóttirin, verður að draga sig í hlé og hörfa af leikvelli Iífsins,
Þar sem hún hugði að vinna stórvirki, en hræsnarar og löðurmenni
halda velli. Höf. leysir að vísu ekki þá spurningu, hvers vegna þetta sé
svona, en hann álítur að þessu sé hægt að breyta og að þetta muni
breytast í framtíðinni. Hvernig það megi ske, segir hann ekki. En sögu-
betjan, sem barist hefur gegn böiinu eftir þvf sem skilningur hennar og
Itraftar leyfa, án þess að sjá nokkurn verulegan árangur verka sinna,
beygir sig í sögulok í skilyrðislausri auðmýkt fyrir vilja drottins. Guðs-
•faustið verður síðasta hálmstráið, þegar allar aðrar vonir hafa brugðist.
1 sögulok er það presturinn fremur en þjóðfélagsumbótamaðurinn, sem
hefur síðasta orðið, þótt ráða megi þá skoðun höfundarins af ýmsu, að
■Þeir eigi og verði báðir að fylgjast að hjá hinni komandi kynslóð.