Eimreiðin - 01.01.1927, Blaðsíða 96

76
HUGLEIÐINGAR UM SKÁLDSKAP
EIMREIÐIN
samtíð sinni, jafnvel þá, er þau virðast vera á undan eða
eftir tímanum. Skáldin verða og töframenn, sem opna mönn-
um hulda heima í sálum sjálfra þeirra, sem þeir höfðu enga
eða alls óljósa hugmynd um áður.
Skáld geta verið fjölbreytt eða fábreytt, bæði að efnisvali
og hugblæ. Þótt efnið sé fábreytt, getur hugblærinn verið
fjölbreyttur, — það getur verið farið á ýmsan veg að efninu
og með það. Og þótt efnin séu margvísleg, getur verið tekið
á þeim öllum svipuðum tökum og líkum hugblæ.
II.
Eitt einkenni ljóðrænna náttúruskálda er það, að þau gera
náttúruna mannlega, leggja inn í fyrirbæri hennar mannles^
sálarlíf. Kveður svo ramt að þessu, að oss finst náttúruljóð
að jafnaði því betri sem meira er gert að þessu. Þarf oft
ekki nema eitt orð, sem minnir á mannlegt sálarlíf, til þess,
að myndin í kvæðinu og inntak þess hrífi langt um meir a
oss en ella myndi. Þetta stafar auðvitað af því, að við skilj'
um eiginlega aldrei neitt beinlínis annað en sálarlíf okkar
sjálfra. Annarlegt sálarlíf er okkur gersamlega óskiljanlegt-
Við skiljum ekki sál dýrsins eða jurtarinnar nema að svo
miklu leyti sem hún kann að líkjast sál okkar sjálfra. Nátt-
úruskáldin og þar með þeir, er slíks skáldskapar kunna að
njóta, — og það eru flestir — eru í þessu efni lík börnum
og villimönnum, sem gera alla hluti að persónum með mann-
legt sálarlíf. Og barnið og villimaðurinn eru furðu-ofarlega |
okkur, siðmenningar-mönnum tuttugustu aldar, þar þarf ekki
djúpt að grafa. Skáldinu er þessi skoðunarháttur eðlilegur, —'
hann er því veruleiki, að minsta kosti meðan, að það er
að yrkja.
Þarna liggja einnig ræturnar að algyðistrú skáldanna, sem
löngum hefur verið látið mikið af. Hún birtist að vísu í per-
sónugervingum þeim, sem ég var að minnast á, fremur sem
»polydaimonismos« (fjölgyðistrú eða fjölvættatrú) en eins og
í heiðinni fjölgyðistrú með alla sína guði og gyðjur, vættir
lands og sjávar, vex upp af þessu öllu grunur um heimssál,
algyði, alvald, sem allar þessar vættir og goðverur eru ýmsar
hliðar á eða ólíkar ásýndir þess.
Sem dæmi þess, hvernig mannleg persónugerving náttúr-
unnar getur gert kvæði áhrifaríkt, má t. d. nefna vísuna:
Enginn grætur íslending. Þar er það eitt orð, sem alt veltur
á. „Kyssir torfa náinn« er ekki bláber framsetning á stað-
reynd. Torfan kyssir ekki í raun og veru, en hún er þarna
gerð að mannlegri persónu, sem kyssir, og einstæðingsskapur