Uppeldi og menntun - 01.01.1994, Síða 86

SAMRÆMD LOKAPRÓF GRUNNSKÓLA
áfanga. Á sama hátt hefur niðurstaðan ugglaust áhrif á val nemenda á frekara námi
eða jafnvel þeim skóla sem þeir hyggjast stunda tiltekið nám við.
Þrátt fyrir þessi áhrif samræmdra prófa á námsferil nemenda hefur lítið verið
um formlegar rannsóknir á eðli þeirra. Á hverju ári er birt skýrsla um prófin með
helstu upplýsingum um prófin og niðurstöður þeirra (sbr. Menntamálaráðuneytið
1992a). Engin próffræðileg greining eða fræðileg úttekt er birt um prófin og því tak-
markaðar upplýsingar til um eðli og eiginleika þeirra.
Samfara samræmdum einkunnum hafa nemendur fengið skólaeinkunnir í
sömu greinum. Lítið er vitað um samræmi á milli skólaeinkunna og samræmdra
einkunna í sömu greinum. Ekki er heldur vitað að hvaða marki skólaeinkunnir
mæla þætti eins og t.d. frumkvæði, vinnusemi eða sköpunarhæfni, sem ekki eru
mældir á samræmdum prófum. Samræmdu prófin skiptast í hluta, sem að ein-
hverju leyti er ætlað að mæla ólíkar hliðar námsefnisins. Þannig er í íslensku lagt
mat á ritun, málfræði, lesskilning, stafsetningu og fleira. Ekki liggja fyrir upplýsing-
ar um innbyrðis tengsl þessara prófhluta, þ.e. hvort þeir mæla allir jafnt kunnáttu í
sömu námsgreininni eða ólíka þætti sömu námsgreinar. Að síðustu er ekki vitað
hversu nákvæm (áreiðanleg) samræmd próf eru sem mælitæki á námsárangur.
Réttmæti (validity) þeirra virðist heldur ekki hafa verið kannað með formlegum
hætti og því lítið vitað um forspárgildi (forspárréttmæti; predictive validity) þeirra
gagnvart frekara námi (Menntamálaráðuneytið 1992a).2
Námsmat getur haft ýmsan tilgang, en hér er gengið út frá því að megintilgang-
ur þess sé að meta (þ.e. mæla) námsárangur af einhverju tagi. í reynd getur falist í
námsmati eins konar umbun til nemanda, t.d. fyrir góða ástundun, framfarir, hegð-
un eða persónueiginleika. Grunnskólalög kveða sérstaklega á um að megintilgang-
ur námsmats sé „örvun nemenda og námshjálp" (Lög um grumiskóla, nr. 49/1991,63.
gr.). Þetta má þó ekki skilja svo að ekki sé um mat (mælingu) á námsárangri að
ræða, enda óvíst að einkunn, sem ekki tengist raunverulegum árangri, geti verið
hvetjandi til lengri tíma litið.
Árangur af skólanámi getur falist í ýmsu, meðal annars framförum, ástundun,
auknu sjálfstæði og frumkvæði nemenda til náms. Námsmati er ætlað að taka til
allra þessara hluta auk annarra þátta sem skólinn kann að leggja áherslu á (sbr.
Reglugerð um námsmat í grunnskólum, nr. 7/1985, 5. gr.; Lög um grunnskóla, nr. 49/
1991, 2. gr.). Einkunnir skólans verða því að byggja á raunverulegri tilraun til að
meta árangur einstakra nemenda á þessum þáttum, þó svo að mæling (eða mat) ým-
issa námsþátta sé eðlilega mjög huglæg. Samræmd próf geta aðeins tekið til hluta
2 Réttmæti vísar til þess hvort próf eða annað matstæki mæli (meti) það sem því er ætlað að mæla. Réttmæti get-
ur verið af ýmsu tagi. Forspárréttmæti samræmds prófs gefur til kynna hversu vel niðurstaða þess segir fyrir
um árangur í framhaldsskóla, ýmist í tilteknum námsgreinum eða almennt í þeim öllum. Forspárréttmæti sam-
ræmdra prófa er mikilvægt, en aðrar tegundir réttmætis eru það einnig. Samtímaréttmæti (concurrent validity)
metur tengsl prófanna við aðrar sambærilegar upplýsingar frá svipuðum tíma og prófin eru haldin. Tengsl
samræmdra einkunna og skólaeinkunna í sömu greinum eru því mælikvarði á samtímaréttmæti. Einnig er
talað um þáttaréttmæti (factorial validity) sem tengsl einstakra prófa (einkunna) við þætti sem þeim liggja til
grundvallar. Réttmæti spannar því ýmis atriði varðandi eðli og eiginleika samræmdra prófa og er eitt megin-
viðfangsefni þessarar greinar.
84