Uppeldi og menntun - 01.09.2004, Blaðsíða 93

VANDA SIGURGEIRSDÓTTIR OG SIF EINARSDÓTTIR
Á mynd 3 má sjá að skortur á þjálfun og fræðslu er það sem kennurunum fannst helst
koma í veg fyrir að þeir tækju á einelti með árangursríkum hætti. Næst oftast nefndu
þeir skort á upplýsingum frá nemendum og síðan tímaskort. Færri kennarar töldu að
ónóg samskipti við foreldra og vanmáttarkennd þeirra sjálfra hefði áhrif. Kennararn-
ir voru einnig spurðir um hvort þeir þyrftu stuðning við að taka á eineltismálum og
hvaðan sá stuðningur ætti að koma. Nærri allir kennararnir (99,2% +/-0,8) svöruðu
spurningunni játandi. Þeim fannst mikilvægast að fá stuðning frá skólastjórnendum
og sérfræðingum eins og sjá má á mynd 4.
UMRÆÐA
Niðurstöður rannsóknarinnar sýna, eins og búist var við, að kennarar vilja fá meiri
fræðslu og þjálfun um einelti og viðbrögð við því. Hugmyndir kennara um einelti og
hlutverk þeirra gagnvart nemendum sýna að þeir eru tilbúnir að axla ábyrgð á þess-
um vanda og taka á einelti meðal nemenda sinna. Þeir gera sér grein fyrir að einelti
er alvarlegt vandamál sem börn og unglingar geti ekki leyst sjálf. Þrátt fyrir það virð-
ast kennarar vanmeta tíðni eineltis og koma einungis auga á hluta þess eineltis sem
viðgengst. Athyglisvert er að meirihluti kennara finnur fyrir óöryggi og kvíða þegar
þeir þurfa að taka á einelti.
Kennarar telja að skortur á þjálfun og fræðslu um einelti komi helst í veg fyrir að
þeir taki á því með árangursríkum hætti. Mikilvægt er að bregðast við þessum nið-
urstöðum en þær eru í samræmi við fyrri rannsóknir, hérlendis og erlendis, sem hafa
sýnt að fáum kennurum finnst kennaramenntun þeirra búa þá nægilega vel undir að
taka á eineltismálum og að þeir hafi ekki nógu mikið sjálfstraust gagnvart slíkum
málum (Boulton, 1997; Ragnar F. Ólafsson og Ólöf Helga Þór, 2000). Olweus („Að
verða fyrir einelti", 2001) og Rigby (1995) hafa lagt áherslu á að bæta þurfi kennara-
menntun til að gera kennara hæfari til að fást við einelti. Þessu eru kennararnir sam-
mála því nærri allir telja að sérhæfð þjálfun og fræðsla um einelti eigi að vera hluti af
kennaranámi. Sú er þó ekki raunin því aðeins þriðjungur útskrifaðra kennara segist
hafa fengið fræðslu um einelti í námi sínu. Eins og við mátti búast höfðu mun færri
þeirra sem útskrifuðust 1988 eða fyrr fengið fræðslu en eigi að síður sagðist aðeins
rúmur helmingur þeirra sem útskrifaðist á árunum 1999-2003 hafa fengið fræðslu
um einelti í námi sínu. Af þeim sem þó fengu fræðslu hefðu nær allir viljað að hún
væri meiri. Auk þess kemur fram að bæta þarf fræðsluna til að kennarar hafi af henni
meira gagn. Aðeins tæpur fjórðungur kennara segir að fræðslan hafi búið þá vel und-
ir að taka á einelti. í aðalnámskrám 1989 og 1999 kemur fram að eitt af hlutverkum
kennara er að taka á einelti. Þrátt fyrir það virðist þessi málaflokkur hafa orðið
útundan í kennaranámi.
Greinilegt er að bæta þarf úr þessum skorti á fræðslu og þjálfun í kennaramennt-
un. Ef litið er til skipanar náms við Kennaraháskóla íslands, þaðan sem flestir kennar-
anna í rannsókninni eru menntaðir, kemur í ljós að ekki er boðið upp á sérstakt
skyldunámskeið um einelti eða samskipti í bekk. Þó kemur fram í Náms- og kennslu-
skrá skólans að umfjöllun um einelti, samskipti og agastjórnun er fléttað saman við
91