Uppeldi og menntun - 01.09.2004, Blaðsíða 105

HRÖNN PÁLMADÓTTIR
Símon og Jökull áttu margt sameiginlegt en voru einrdg á margan hátt ólíkir. Tumi,
Jökull og Símon eru fimm ára og voru á síðasta ári sínu í leikskólanum en Einar var
fjögurra ára gamall. Þeir áttu að sögn kennara allir í samskiptaerfiðleikum og voru
tveir þeirra, Símon og Einar, með lítinn málþroska. Símon var greindur með almenn-
an seinþroska og fékk stuðning vegna þess. Vandkvæði drengjanna komu helst í ljós
í samleik þeirra við félaga. Þeir áttu bágt með að fylgja eftir leikreglum og halda
áfram í leik og lentu gjarnan í átökum við leikfélaga. Einnig birtust erfiðleikar þeirra
að einhverju leyti í mótþróa við starfsfólk. Hegðun drengjanna og viðbrögð þegar
þeim tókst ekki vel upp í samskiptum sínum við leikfélagana var ólík; allt frá því að
draga sig í hlé og bíða átekta yfir í að meiða leikfélagana. Einnig áttu þeir misgreiðan
aðgang að barnahópnum.
í Aðalnámskrá leikskóla (1999) kemur fram að ríkja þurfi jafnvægi á milli frjálsra
og skipulagðra þátta og á milli félagslegra samskipta og einstaklingsverkefna. Dag-
skipulag leikskólans einkennist af því að þau viðfangsefni sem börnin taka þátt í eru
þess eðlis að mismikið reynir á innbyrðis samskipti þeirra. Hlutverk hinna fullorðnu
er einnig ólíkt eftir því hvaða viðfangsefni verið er að fást við. í rannsókninni var
valið að mynda frjálsan leik barnanna sem í dagskipulaginu er kallað „val, frjáls
leikur" og það sem nefnt er „hópstarf, þemahópar". Þetta eru ólíkar aðstæður sem
sýna æskilega breidd í samskiptum og reyna á ólíka þætti bæði hjá börnum og
fullorðnum.
Skráning og úrvinnsla gagna
Gagnasöfnun fór fram á fjögurra mánaða tímabili. Boðskipti í frjálsum leik og hóp-
starfi voru tekin upp á myndband. Tekin voru hálfopin viðtöl við átta starfsmenn
deildanna eða þrjá leikskólakennara og fimm leiðbeinendur, allt konur.
Eins og áður hefur komið fram beindust sjónir að þeim börnum innan barnahóps-
ins sem áttu í samskiptaerfiðleikum. Það sem lagt var til grundvallar þegar kaflar úr
upptökum voru valdir til boðskiptagreiningar var að drengirnir væru í samskiptum
við önnur börn og að fullorðnir kæmu inn í samskipti barnanna. Þessir kaflar voru
frá 5 mínútum og upp í 15 mínútna langir. Sjónir beindust að hverjum dreng í einni
upptöku í frjálsum leik og einni í hópstarfi. Auk þessara fjögurra drengja voru 22
önnur börn þátttakendur í þeim aðstæðum sem lýst er og greindar eða alls 26 börn.
Upptökurnar voru skoðaðar aftur og aftur til að fá fram heildaráhrif. Einnig var
mismunandi hraði myndavélarinnar notaður svo og kyrrmyndir til nánari glöggvun-
ar á boðskiptunum. Athyglinni var beint að athöfnum eða frumkvæði barnsins og
lýsing á athöfnunum skráð ásamt tímasetningu til þess að geta séð í hvaða röð sam-
skiptin voru. Síðan var flokkað eftir því hvort athafnir voru yrtar eða óyrtar. Að því
búnu voru viðbrögð leikfélaganna skráð. Það var gert til þess að athuga til hvaða við-
bragða boðskipti drengsins leiddu. Því næst voru athafnir leikfélaganna flokkaðar og
skráð hvort athafnir þeirra beindust að því að svara barninu eða að einhverju öðru.
Samskipti fullorðinna voru skoðuð og skráð út frá því hvernig svörun barnið fékk við
athöfnum sínum og frumkvæði. Ennfremur var skráð hvernig leiðsögn í samskiptum
milli barnanna var háttað.
103