Uppeldi og menntun - 01.09.2004, Blaðsíða 120

BOÐSKIPTI í LEIKSKÓLA
í viðtölunum kom fram að starfsfólk taldi að drengir biðji síður um aðstoð þeirra
en stúlkur. Aðferðir drengjanna birtast á annan hátt og e.t.v. síður eftir þeim tekið fyrr
en þær verða að hávaða eða átökum í augum fullorðinna. Kennarar barnanna voru
sjaldnast það nálægt leik barnanna að þeir sæju vel hvað fram fór.
Þegar íhlutun kennara var skoðuð litu þeir iðulega fram hjá óyrtri hegðun drengj-
anna og reyndu ekki að komast að þeim tilfinningum sem lágu að baki athöfnum
þeirra. Drengirnir í rannsókninni eru á fimmta og sjötta aldursári. Líklegt er að gert
sé ráð fyrir að megintjáning þeirra fari fram í gegnum málið. Stern (1985) talar um að
litið hafi verið fram hjá óyrtri hegðun í tengslum við félagsmótun barna. Skýringa má
ef til vill leita í viðhorfum og væntingum til hegðunar og samskipta í leikskólanum.
Til dæmis ef fyrirfram er gert ráð fyrir að hegðun drengjanna sé slæm og komið er
fram við þá samkvæmt því, eða hinsvegar að jákvæð hegðun og samskipti séu talin
svo sjálfsögð að ekki þurfi að veita henni neina athygli eða viðurkenningu þegar hún
birtist. Samkvæmt Hatch (1987) getur barn sem byrjar í leikskóla komið inn í jákvæð-
an eða neikvæðan samskiptaferil sem kann að hafa áhrif á áframhaldandi þroska
þess.
Hugsanlega má draga þá ályktun að framkoma og íhlutun starfsmanna sem birtist
í tilfinningalegri nálægð eða tilfinningalegri fjarlægð eigi rætur sínar að rekja til
ólíkra viðhorfa til barna. Annars vegar sé litið á barnið sem virkan geranda og til-
hneiging fyrir hendi til þess að koma til móts við barnið og viðurkenna athafnir þess
(Stern, 1985). Þær tilfinningar sem barnið vekur hjá fullorðnum eru ræddar með það
fyrir augum að sjá það frá fleiri sjónarhornum svo hægt sé að skilja barnið og hegðun
þess betur. Hins vegar að litið sé á barnið sem óvirkt og megináherslan lögð á hlut-
verk hins fullorðna í að stjórna því og hafa áhrif á hegðun þess. Reynt er að halda
aftur af eigin tilfinningum, „að láta ekki börnin finna að þau æsa mann upp," og af-
leiðingin verður hlutleysi hins fullorðna þegar afskipti eru höfð af hegðun barns.
Fram kom í viðtölum við starfsfólk að flestum fannst erfitt að vita hvernig bregðast
átti við þegar börnin sýna óæskilega hegðun og þeir höfðu skynjað kvíða og úrræða-
leysi sem minnkaði með aukinni reynslu í starfi. Samstarf og umræða milli starfs-
manna virðist vera afgerandi þáttur þegar litið er til þess hvernig mæta á börnum
með samskiptaerfiðleika innan barnahópsins. Máli skiptir að starfsfólk ræði opið um
viðhorf sín til barna, til þess hvað og hvernig börn læra og eigin þátt í því. Ennfrem-
ur að samræma þær leiðir sem fara á í samskiptunum við börnin því það gefur mögu-
leika á þróun í starfi. Þróun sem hefur gagnkvæm áhrif á þroska bæði fullorðinna og
barna.
LOKAORÐ
Rannsóknin leiddi í Ijós athyglisverð atriði sem tengjast boðskiptum drengjanna,
samskiptum milli barna og íhlutun starfsfólks. Sú innsýn sem fengist hefur hér í sam-
skipti getur vonandi orðið fagfólki og öðrum hvatning til nánari athugunar og
ígrundunar á samskiptum barna og hlutverki fullorðinna í samskiptunum. Sam-
kvæmt Marte meo aðferðinni var leitast við að sjá styrk og hæfni þeirra sem áttu í
118