Uppeldi og menntun - 01.09.2004, Blaðsíða 27

HRAFNHILDUR RAGNARSDÓTTIR
skynji söguna sem heild. Það hefur ekki inngang eða kynningu á persónum í upphafi
sögunnar og engan söguþráð eða endi sem heldur utan um atburðarásina. Samloðun
er lítil og fáar og einhæfar aðferðir notaðar til að líma söguna saman. Setningar eru
ýmist ótengdar eða tengdar með einföldum aðaltengingum eða raðtengingum, t.d.
„og“ eða „og svo“, og börnin nota enn ekki fornöfn og greini sem samloðunaraðferð í
frásögn af þessu tagi. Þetta kemur heim og saman við rannsóknir erlendra fræði-
manna (Berman og Slobin, 1994; Karmiloff-Smith, 1986; Shapiro og Hudson, 1997),
sem og við niðurstöður fyrri rannsóknar greinarhöfundar á þróun söguþráðar og
samloðunar í sögum fámenns úrtaks barna á aldrinum þriggja til níu ára (Hrafn-
hildur Ragnarsdóttir, 1992).
Rannsóknin 1992 leiddi í ljós miklar framfarir í frásagnarhæfni barna á aldurs-
bilinu þriggja til níu ára og stórtækastar breytingar á milli fimm og sjö ára barna.
Yngstu börnin lýstu einungis því sem var á myndunum í bókinni en eldri börnin
höfðu náð tökum á því að segja heildstæðar sögur með inngangi, söguþræði og endi.
Samhliða þróaðist samloðun frá fáum og einföldum samtengingum í hópi þriggja og
fimm ára, til þess að börnin sögðu tiltölulega heildstæðar sögur sjö ára. Það var þó
ekki fyrr en níu ára sem börnin sögðu sögur með hefðbundnu formi, fjölbreytilegum
samtengingum og skýrri tilvísun fornafna. Allt fellur þetta ágætlega að niðurstöðum
erlendra rannsókna sem fjallað hafa um þróun frásagnarhæfni barna frá ýmsum sjón-
arhornum.
Munurinn á sögum einstakra fimm ára barna var gríðarmikill og spannaði í raun
allt frá færni dæmigerðra þriggja ára barna til dæmigerðra níu ára barna samkvæmt
fyrri rannsókninni (Hrafnhildur Ragnarsdóttir, 1992). Fjórðungur úrtaksins voru afar
færir sögumenn sem sögðu efnismiklar, samfelldar og samloðandi sögur út frá
þessari löngu og flóknu myndabók. Þeir beittu mörgum og fjölbreytilegum auka-
tengingum til að láta textann loða samair og það var skýrt og ótvírætt til hvaða per-
sónu fornöfn og greinir vísuðu hverju sinni. Þessi hópur líktist í málnotkun sinni sjö
og jafnvel níu ára börnum í fyrri rannsókn greinarhöfundar. Það hlýtur að vekja
athygli að hluti fimm ára hópsins skuli vera kominn með frásagnarhæfni á við sjö og
jafnvel níu ára börn, ekki síst í ljósi þess hve mikill munur er á sögum dæmigerðra
fimm ára barna annars vegar og sjö og níu ára barna hins vegar.
Eins og þegar hefur verið lýst, réð miðhópurinn ekki við að búa til samloðandi og
samfellda sögu út frá froskasögunni. Rétt er að árétta að froskasagan er strembið við-
fangsefni fyrir flest fimm ára börn og yngri. Hún er löng, hún fjallar um þrjár aðal-
persónur og nokkrar aukapersónur, söguþráðurinn er flókinn og efni sögunnar ekki
sprottið úr reynsluheimi barnanna sjálfra. Allt þetta gerir hana erfiða fyrir börn á
þessum aldri ef marka má erlendar rannsóknir sem borið hafa saman frammistöðu
barna eftir söguefni og aðstæðum. Nær öruggt má telja að fimm ára börn gætu að
jafnaði sagt fullkomnari sögu ef efni hennar væri einfaldara og þeim nærtækara. Það
er þó ljóst að fimm ára börn eiga eftir að taka út mikinn málþroska næstu eitt til tvö
árin ef marka má rannsókn greinarhöfundar frá 1992.
Loks kemur slakasti fjórðungur fimm ára hópsins út með mjög áþekkan prófíl í
sögubyggingu og samloðun og þriggja ára börnin í fyrri rannsókn greinarhöfundar.
25