Uppeldi og menntun - 01.09.2004, Blaðsíða 103

HRÖNN PÁLMADÓTTIR
erfitt að finna einhlíta skilgreiningu á hugtakinu (Guðrún Kristinsdóttir, 2001;
Schneider, 1993). Samkvæmt Guralnick (1994) er félagsfærni hæfni ungra barna til að
geta á árangursríkan og viðurkenndan hátt nálgast persónuleg markmið sín. Það
verði að tengja félagsfærnina árangri eða útkomu á því félagslega markmiði sem
barnið hefur. Mikilvægt félagslegt markmið fyrir ung börn er að komast inn í félaga-
hóp, að kunna að miðla málum, að fá leikfang sem þau langar í, deila á milli sín, bjóða
öðrum börnum að koma að leika sér og að þróa leik með leikfélögum.
Rutter og Rutter (1993) segja að greina megi ólíka tilhneigingu í félagslegum stfl
stúlkna og drengja. Drengir leiki sér fremur í stærri hópum og leikir þeirra séu gróf-
ari og einkennist oft af vinalegum fangbrögðum. Drengir séu einnig árásargjarnari og
hóti fremur með orðum. Stúlkurnar aftur á móti noti fremur málið sem samskipta-
tæki en eigi í erfiðleikum með að nota það til að leysa vandamál. Stúlkur séu einnig
líklegri en drengir til að sýna tilfinningar og deila þeim með vinum sínum.
Rannsóknir ó samskiptum barna og fullorðinna
Niðurstöður rannsóknar Jóhönnu Einarsdóttur (1999) á þátttöku fullorðinna í hlut-
verkaleik barna í leikskólum gefa til kynna að leikskólakennarar og annað starfsfólk
taki lítinn þátt í leik barna. Börnin voru oft ein án nokkurra afskipta eða leiðbeininga
frá fullorðnum nema mikla nauðsyn bæri til. Þegar íhlutun í leik barnanna átti sér
stað voru algengustu afskiptin utan þess leikþema sem börnin léku. Niðurstöður
rannsóknarinnar ríma við aðrar norrænar rannsóknir á þátttöku fullorðinna í leik
barna.
í rannsókn Sigrúnar Aðalbjarnardóttur (1991) var athugað hvort hægt væri að örva
samskiptahæfni skólabarna með því að nota ákveðnar kennsluaðferðir við að leysa
félagslegan ágreining. Átta ára og ellefu ára börn voru athuguð. í niðurstöðum kom
fram að börnin sem fengu hvatningu til að ræða um félagslegan ágreining og lausn
hans sýndu meiri framfarir við að setja sig í spor þeirra sem hlut áttu að máli en þau
börn sem ekki fengu þjálfun eða hvatningu. Hegðun barnanna virtist hneigjast meira
í átt til tillitssemi bæði við bekkjarfélaga og kennara.
í rannsókn Berit Bae (1992) var sjónum beint að því hvernig mismunandi tengsl og
samskipti milli barna og fullorðinna skapa ólíkar forsendur fyrir þróun sjálfsmyndar
og viðhorf sem tengjast námi barna. í niðurstöðum komu fram sameiginleg einkenni
í samskiptamynstri hinna fullorðnu við börnin. Þegar barn átti frumkvæði að sam-
skiptum við kennara flutti kennari gjarna athyglina frá fyrirætlun og skynjun barns-
ins yfir á eitthvað annað. Réttur barnsins til þess að dýpka hugsanir sínar og tilfinn-
ingar voru settar til hliðar og það var ekki hvatt til ígrundunar.
Ekholm og Hedin (1993) vitna í rannsókn Elisabeth Preschott sem lýsti starfsað-
ferðum í leikskólum á tvo vegu. Starfsaðferðir voru annars vegar skilgreindar lokað-
ar og hins vegar opnar. Þar sem lokaðar starfsaðferðir voru ríkjandi var lögð áhersla
á að börnin vissu hvað var leyfilegt og hvað ekki. Auk þess var hegðun barnanna sett
skýr mörk og þau síður hvött til frumkvæðis en í leikskólum sem skilgreindir voru
opnir. Þar fengu börnin fleiri tækifæri til þess að vinna á sjálfstæðan hátt og taka
frumkvæði og hinir fullorðnu stjórnuðu minna.
101