Uppeldi og menntun - 01.09.2004, Blaðsíða 139

GYÐA JÓHANNSDÓTTIR
sér vel grein fyrir sambandinu á milli menntunar barnakennara og menntaumbót-
anna. í lýsingu á starfi laganefndar um kennaramenntun er fjallað um nauðsyn þess
að eiga fund með laganefnd um endurskipulagningu grunnskóla. Meginviðfangsefni
fundarins var að fá upplýsingar um hugmyndir laganefndarinnar um grunnskóla og
um væntanlegar breytingar á skyldunámi. Nokkuð langur spurningalisti var saminn
og fundurinn átti sér stað 17. nóvember 1969 (Sigríður Valgeirsdóttir, 1987). Ekki varð
um frekari samvinnu að ræða á milli þessara tveggja laganefnda.
Gögnin leiddu einnig í ljós að árið 1964 voru fulltrúar barnakennara vel að sér um
þetta nýja hlutverk kennarans, en þá notuðu þeir það sem röksemd fyrir nauðsyn
framhaldsmenntunar barnakennara. Þeir notuðu þessi rök hins vegar ekki til þess að
rökstyðja flutning menntunarinnar á háskólastig (Samþykktir Fulltrúaþings Sam-
bands íslenskra barnakennara, 1964). Það kom á óvart að flutningurinn skyldi alls
ekki vera tengdur menntaumbótunum þar sem hið nýja hlutverk barnakennara sam-
kvæmt þeim krafðist þess að kennarinn réði yfir allmikilli fræðilegri þekkingu. Hann
þurfti að vera vel að sér í uppeldisfræði og matsaðferðum til að mæla námsárangur.
Þessi nýja fræðilega þekking kennarans byggðist á rannsóknum og hefðu það verið
sterk rök fyrir því að flytja menntunina á háskólastig.
Ýmsar ástæður geta verið fyrir því að rök samkvæmt sértækri fræðilegri þekkingu
voru svona fá. í fyrsta lagi var öngþveitið í Kennaraskólanum í hámarki og hefur því
ef til vill verið mikilvægasta viðfangsefnið og efst í huga talsmanna flutningsins. í
öðru lagi gat ástæðan verið veik staða Kennaraskólans. Sigurjón Mýrdal (1992, 1996)
hefur kannað fagvitund íslenskra barnakennara; hann komst að þeirri niðurstöðu að
menntaumbætur sjöunda og áttunda áratugarins hafi verið aðgerðir ríkisvaldsins og
framkvæmdar af Skólarannsóknardeild menntamálaráðuneytisins:
Kennarar og fagfélög þeirra tóku ekki þátt í almennum umræðum um
námskrárhugmyndir menntaumbótanna og kennaramenntun frá miðjum
sjöunda áratugnum og fram að miðjum níunda áratugnum. Það sama átti
við um kennara í kennaramenntunarstofnunum. (Sigurjón Mýrdal, 1996,
bls. 189)
Þriðja ástæðan gat verið sú að hugtökin fagstétt, fagvæðing og skyld hugtök voru
ekki til í íslenskri tungu þegar flutningurinn átti sér stað. Hugtökin fagmennska og
fagvitund voru fyrst notuð í umræðu um íslenska menntastefnu árið 1985 (Ingólfur
Á. Jóhannesson, 1991; Sigurjón Mýrdal, 1992; Wolfgang Edelstein, 1988).
í fjórða lagi virtist vera munur á samsetningu og menntun starfsliðs skólarann-
sóknardeildar og kennara Kennaraskólans. Ingólfur Á. Jóhannesson (1991) kannaði
menntaumbæturnar frá miðjum sjöunda áratugnum og fram að miðjum níunda ára-
tugnum. Mjög fáir þeirra sem unnu í Skólarannsóknardeild menntamálaráðuneytis-
ins voru háskólamenntaðir. Þessir einstaklingar fengu hins vegar óformlega mennt-
un og þjálfun við störf sín í skólarannsóknardeild og margir þeirra lögðu síðar stund
á hefðbundið háskólanám. Wolfgang Edelstein, lykilpersóna menntaumbótanna,
staðfesti þetta í viðtali þar sem hann lýsir því hvernig upplýstir, áhugasamir og vilj-
ugir skólastjórar og kennarar hafi brett upp ermar og tekið þátt í vinnunni við
137