Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1982, Qupperneq 50

48
Árbók Háskóla íslands
III. Þjónusturannsóknir í þágu annarra
Tilraunastöðin hefur annast greiningu
ýmissa sníkjudýra í mönnum fyrir heil-
brigðisþjónustuna. Þá hefur einnig verið
sinnt beiðnum um greiningu meindýra frá
opinberum aðilum og einstaklingum. Gerð
hafa verið ónæmispróf vegna heymæði í
mönnum. Stofnunin hefur séð ýmsum aðil-
um heilbrigðisþjónustunnar fyrir dýrablóði
í sýklaæti og ýmsum smádýrum (rottum og
músum) vegna rannsókna og kennslu.
IV. Búfjársjúkdómatilraunir
Garnaveikibóluefni dr. Björns heitins
Sigurðssonar er enn framleitt lítið breytt á
Tilraunastöðinni. Þrátt fyrir ágætan árangur
af bólusetningu, sé rétt að henni staðið, eru
vissir annmarkar á notkun þess, og ekki
hefur tekist að hefta útbreiðslu garnavéik-
innar um landið, þó að tjóni af hennar
völdum sé haldið í lágmarki með bólusetn-
ingu og stöðugu eftirliti, sem Sauðfjárveiki-
vamir annast. Blóðpróf til greiningar sjúk-
dómsins eru hvorki nægilega næm né sér-
virk. Af þessum sökum er nú eitt meginvið-
fangsefni stofnunarinnar að vinna að end-
urbótum á garnaveikibóluefninu og leita að
leiðum til að bæta greiningu sjúkdómsins. í
því skyni hafa nýjar aðferðir verið teknar
upp, m.a. framleiðsla einstofna mótefna
gegn gamaveikisýklinum, og hefur sú við-
leitni þegar borið nokkurn árangur. Ein-
stofna mótefni eru nú notuð víða um heim í
vaxandi mæli til hvers kyns rannsókna, og
má vænta mikilla framfara á mörgum svið-
um sýkla- og ónæmisfræði með tilkomu
þessara nýju aðferða.
Sníkjudýr eru allmikið vandamál í ís-
lensku búfé og standa því oft fyrir þrifum. 1
umfangsmiklum athugunum á sníkjudýrum
sauðfjár og nautgripa hefur m.a. verið leitað
leiða til að draga úr tjóni af völdum sníkju-
dýra með beitartilhögun og ormalyfjagjöf.
Rannsóknir þessar hafa verið unnar í sam-
vinnu við ýmsar stofnanir, t.d. Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins og Bændaskólann á
Hvanneyri, og verið liður í samnorrænni
rannsóknasamvinnu. Þá hafa sníkjudýr í
hrossum á íslandi verið könnuð sérstaklega
undanfarin ár.
Auk rannsókna á eðli og tíðni ýmissa
sjúkdóma í laxfiskum hérlendis, einkum í
fiskeldi, hafa verið hafnar athuganir á
ónæmisviðbrögðum laxfiska.
Riða nefnist sjúkdómur í miðtaugakerfi
sauðfjár, sem veldur nú hvað mestum
áhyggjum vegna útbreiðslu um landið.
Margt er á huldu um eðli þessa sjúkdóms
þrátt fyrir umfangsmiklar rannsóknir er-
lendis. Hérlendis hafa athuganir einkum
beinst að smitleiðum og arfgengum þáttum í
næmi sauðfjár gagnvart riðuveikinni svo og
vefjaskemmdum.
Á þessu árabili hafa ýmsar rannsóknir í
ónæmisfræði eflst á Tilraunastöðinni með
tilkomu nýrra sérfræðinga og aðferða á
þessu sviði. Rannsóknir beinast einkum að
mótefnaflokkum sauðfjár og frumubundnu
ónæmi sauðkinda. Notkun geislavirkra efna
í þessu skyni hefur nú verið tekin upp á
stofnuninni með ráðgjöf og tilstyrk Al-
þjóðakjamorkumálastofnunarinnar í Vín.
Svokölluð kregðulungnabólga í sauðfé
virðist stafa af sýkingu með svokölluðum
Mycoplasma-sýklum. Tekist hefur að ein-
angra mycoplasma ovipneumoniae úr sýkt-
um lungum og hafin er könnun á mótefna-
svörun gegn þessum sýkli.
Þegar eldgos hafa orðið hafa starfsmenn
Tilraunastöðvarinnar reynt eftir megni að
kanna flúoreitrun í búfé, sem oft fylgir
öskufalli. Þessum athugunum var haldið
áfram eftir Heklugosið 1980, og fundust
merki flúoreitrunar í sauðfé bæði sunnan-
lands og norðan, en þó einkum í innsveitum
Skagafjarðar. Reynt er að fylgjast með
langtímaáhrifum (gaddur, gostönn) eftir
slík gos til þess að geta ráðlagt bændurn um
viðbrögð þegar slík áföll verða. Meðal ann-
arra búfjársjúkdóma sem hafa verið við-
fangsefni starfsmanna á þessum árum má
nefna tannlos í sauðfé, krabbamein í mjó-
girni sauðfjár, heymæði í hrossum og svo-