Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1982, Síða 51
Læknadeild og fræðasvið hennar
49
kallað sumarexem í íslenskum hrossum er-
lendis. Margvíslegir efnaskipta- og hörgul-
sjúkdómar í búfé hafa verið kannaðir.
Teknar voru upp mælingar á selen, E-víta-
míni og ensíminu glutatione peroxidasa, en
efni þessi koma við sögu í stíuskjögri lamba
og fleiri kvillum. Fleiri ensím og blóðefni
hafa verið könnuð í búfé, og ýmsir hörgul-
sjúkdómar og eitranir í búfé hafa verið til
athugunar á Keldum. Mælingar á pepsino-
geni í blóði hafa verið notaðar til að fylgjast
með vinstrarormasýkingu í sauðfé og kálf-
um.
Nú að undanfömu hefur athyglin beinst
að ófrjósemi nautgripa, sem reynst hefur
meiri en eðlilegt má teljast sums staðar hér-
lendis. Hafnar eru mælingar á hormóninu
prógesteron í mjólk, og hefur stofnunin
notið þar aðstoðar og ráðgjafar Alþjóða-
kjamorkumálastofnunarinnar í Vín.
F Samanburðarrannsóknir á sjúkdómum
rnanna og dýra
Rannsóknir á hæggengum veirusjúk-
dómum í sauðfé hafa lengst af verið eitt
meginviðfangsefni Tilraunastöðvarinnar.
Rannsóknum á meingerð visnu hefur verið
haldið áfram, en þessi sjúkdómur í mið-
taugakerfi sauðfjár líkist um sumt heila- og
mænusiggi (sclerosis disseminata) í mönn-
um. Skemmdir í mergslíðri taugabrauta
hafa verið rannsakaðar í rafeindasmásjá, og
komu í ljós í visnu breytingar sem líkjast
einkennum sclerosis disseminata, þ.e. eyðing
mergslíðurs án skemmda á taugasíma.
Kannað hefur verið hvort ný afbrigði
visnuveiru, sem koma stundum fram í
visnusýktum kindum, hafi áhrif á fram-
vindu sjúkdómsins. Jafnframt hafa fengist
fram afbrigði visnuveiru, sem framkalla
sjúkdóminn fyrr í tilraunadýrum, og auð-
veldar það rannsóknir á honum.
Arið 1981 lauk 8 ára styrk sem stofnunin
hefur fengið frá National Institutes of
Health í Bandaríkjunum til rannsókna á
visnú í samvinnu við Neal Nathanson,
prófessor við Pennsylvania háskóla. Hafin
er samvinna við dr. Ashley Haase, prófess-
or í San Francisco, um sérstakar athuganir,
sem beinast að erfðaefni visnuveiru, og
könnun á dreifingu þess í ýmsum frumum
heilans.
Nú er lokið 10 ára tilraun sem miðaði að
því að kanna hvort takast mætti að sýkja
sauðfé með sýnum úr sclerosis disseminata í
mönnum, en orsakir þessa sjúkdóms eru
óþekktar. Sumir telja líklegt að hann geti
stafað af veirusýkingu. Engar þær breyting-
ar komu fram í þessum kindum sem líktust
sclerosis disseminata.
Nokkrar samanburðarathuganir á mót-
efnum í blóði manna með heymæði og
mótefnum hrossa með svipaðan sjúkdóm
hafa sýnt, að svipaðir mótefnavakar virðast
vera að verki í báðum tegundum.
Árin 1979—1980 geisaði smimæmur far-
aldur í landsel við austurströnd Bandaríkj-
anna. Ræktaðist afbrigði inflúensuveiru úr
þessum selum, og virtist hún komin úr fugl-
um. Með sýkingartilraunum á Keldum tókst
í samvinnu við vísindamenn vestan hafs að
sanna, að veiran veldur lungnabólgu í sel. í
ljós hefur komið, að næsta svipaður faraldur
geisaði hér við land í landsel árið 1918, sama
ár og spænska veikin gekk hér í mönnum.
Ekki hefur þó tekist að finna bein tengsl
milli þessara farsótta hérlendis.
VI. Fundir og frœðslustarfsemi
Starfsmenn Tilraunastöðvarinnar hafa
tekið þátt í vísindaráðstefnum innan lands
og utan. Dagana 13.—14. júlí var haldin
á Keldum ráðstefna á vegum Efnahags-
bandalags Evrópu um hæggenga veirusjúk-
dóma í sauðfé og geitum. Var þetta fyrsti
fundur á vegum þessara aðila um slíkt efni,
og var óskað eftir því að halda hann á
Keldum vegna reynslu Islendinga af þess-
um sjúkdómum og þeirra brautryðjenda-
starfa, sem íslenskir vísindamenn með dr.
Bjöm heitinn Sigurðsson í fararbroddi hafa
unnið á þessu sviði. Starfsmenn Keldna
fluttu þama 5 fyrirlestra, en alls sóttu ráð-
stefnuna 16 vísindamenn frá aðildarríkjum