Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1982, Side 102

100
Árbók Háskóla fslands
gangi, en Islendingar hafa hins vegar lítið
sinnt þessu áhugaverða verkefni.
Góðir styrkir hafa nú fengist til þessa
verkefnis: tækjagjöf frá Alexander von
HumboldtstofnuninniíÞýskalandiogstyrkir
úr Vísindasjóði íslands og Rannsóknarsjóði
háskólans. Rannsóknimar eru tvíþættar:
annars vegar vistfræðilegar athuganir á
hverum og laugum á hitabilinu 30—100°C,
hins vegar einangrun nýrra tegunda háhita-
örvera. Einangrun tegundanna er unnin að
hluta í samvinnu við erlenda aðila. Þess má
að lokum geta að nokkur erlend fyrirtæki,
sem nota líftæknifræðilegar aðferðir til
framleiðslu lyfja og annarra verðmætra
efna, hafa sýnt þessum rannsóknum áhuga
og verður þar hugsanlega um einhverja
samvinnu að ræða í framtíðinni.
• Efnaskyn fiska
Rannsóknir á efnaskyni fiska hófust síðla
árs 1980. I fyrstu hefur athyglin einkum
beinst að þætti lyktarskyns í sambandi við
göngur laxfiska í heimaár sínar og hafa m.a.
verið athugaðar árstíðarbreytingar í lykt-
næmi. Hér er leitað svara við spumingum er
varða gmndvallaratriði í starfsemi lyktar-
skynfæra fiska, en rannsóknimar hafa
einnig hagnýtt gildi, einkum á sviði fisk-
ræktar og hafbeitar.
Þjónusturannsóknir
Líffræðistofnun hefur frá upphafi tekið
að sér að framkvæma rannsóknir fyrir aðrar
stofnanir og fyrirtæki, og hefur það aðallega
verið á fræðasviðum þar sem sérþekking
starfsmanna stofnunarinnar er meiri en
gerist á öðrum hérlendum rannsóknastofn-
unum. Rannsóknir þessar hafa einkum ver-
ið á sviðum hagnýtrar vistfræði og heil-
brigðisfræði.
Vistfræðirannsóknir þykja nú orðið sjálf-
sagðar við undirbúning hvers konar stór-
framkvæmda hér á landi, en á þessu varð
mikil breyting á síðasta áratug. Það eru
aðallega þrenns konar vandamál sem feng-
ist er við þegar reynt er að meta umhverfis-
áhrif hvers konar mannlegra umsvifa. Yfir-
leitt er markmiðið að hafa sem minnst nei-
kvæð og sem mest jákvæð áhrif á umhverf-
ið. Hér er um að ræða bein hagnýt sjónar-
mið, en vistfræðileg hagkvæmni er þó oft
metin á lengri tímaskala en í hagfræðinni,
þ.e. áherslan er á „varanleg verðmæti" og
viðhald auðlinda, fremur en svokölluð
„skammtíma gróðasjónarmið".
Helstu gerðir vandamála á þessu sviði
eru:
1. Vemd svæða, t.d einstakra landslags-
gerða eða tiltekinna búsvæða eða vist-
kerfa.
2. Vemd stofna, hvort sem þeir eru nýttir
nú eða ekki.
3. Almenn umhverfisvemd — að viðhalda
heilsusamlegu og afurðamiklu umhverfi.
Meðal verkefna í hagnýtri vistfræði sem
unnið hefur verið að á undanfömum árum
má nefna:
Rannsóknir á vistfrœði Þjórsárvera voru
unnar fyrir Landsvirkjun.
Rannsóknir þessar beinast að því að
kanna áhrif uppistöðulóna og vatnsvega á
grunnvatnsstöðu og þar með jarðveg og
gróðurfar, einnig hefur verið unnið að gerð
nákvæms gróðurkorts af svæðinu og mæl-
ingum á stofni heiðagæsar. Rannsóknum
þessum er ætlað að mynda grundvöll til þess
að menn geti tekið skynsamlegar ákvarðanir
um landnýtingu á efri hluta Þjórsársvæðis-
ins og til þess að tryggja framtíð friðlandsins
í Þjórsárverum. Auk þess munu þessar
rannsóknir nýtast til þess að auðvelda
ákvarðanatöku um aðrar virkjanafram-
kvæmdir í hálendinu, en þar er víða um
hliðstæð vandamál að ræða.
Rannsóknir á áhrifum mannvirkjagerðar á
firði og voga.
Grunnsævi og fjörur innfjarða eru
merkilegar og frjósamar lífvistir sem eru
mjög þýðingarmiklar í búskap grunnsævis,
undirstaða sumra fiskstofna og ýmissa
fuglastofna. Þessi svæði eru oft í hættu af
röskun, sem dregur úr gildi þeirra eða eyði-