Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1982, Síða 156
154
Árbók Háskóla íslands
sem rannsakaðir voru grunnar hinna fornu
Skálholtsdómkirkna.
Ritsmíðar Kristjáns Eldjárns eru yfir 600
talsins, smáar og stórar, og vísast um þær til
skrár í Árbók hins íslenzka fornleifafélags
1983. Greinar hans birtust víða í ritum inn-
an lands og utan, flestar í Árbók fornleifa-
félagsins, en einnig í öðrum vísinda- og
fræðiritum, tímaritum, afmælisritum og
blöðum. Þá komu frá hans hendi allmargar
bækur, og er doktorsritgerð hans, Kuml og
haugfé, hin stærsta og viðamesta. En aðrar
bækur hans eru Gengið á reka (1948), Is-
lenzk list frá fyrri öldum (1957), Stakir
steinar (1959), Hundrað ár í Þjóðminjasafni
(1962), Hagleiksverk Hjálmars í Bólu
(1975), og 1983 kom út bókin Arngrímur
málari, sem Kristján hafði lengi unnið að en
kom ekki út fyrr en að honum látnum. — Þá
skrifaði hann nokkra leiðsögubæklinga, Um
Hólakirkju, Um Grafarkirkju og Rústirnar í
Stöng.
Kristján fékkst einnig við þýðingar og
þýddi m.a. bækurnar Fornar byggðir á hjara
heims, Steinhúsin gömlu á íslandi og ljóða-
bálkinn Norðurlands trómet, eftir norska
skáldið og prestinn Petter Dass. Er sú þýð-
ing snilldarverk á sinn hátt og þarna kom
meðfædd skáldgáfa Kristjáns gleggst í ljós,
enda hefur honum tekist að fylgja afar vel
bragarhætti frumkvæðisins og hugsunar-
hætti þess tíma, er það var ort.
Kristjáni var einkar lagið að setja fram
hugsanir sínar þannig, að hvert mannsbarn
mætti skilja. Hann var mikill smekkmaður á
íslenskt mál, og fræðirit hans og greinar
voru hverjum manni ljósar, þótt ekki væri
hann fræðimaður sjálfur.
Þótt Kristján væri orðinn forseti Islands
lagði hann ekki fræðastörf á hilluna. Hann
annaðist ritstjórn Árbókar fornleifafélagsins
áfram, og honum vannst ávallt nokkur tími
til fræðistarfa, og meira að segja fór hann
nokkrar ferðir til fornleifarannsókna austur
í Papey, þar sem hann grófst í bókstaflegri
merkingu fyrir um einn þátt í fornmenningu
þjóðarinnar, papabyggðina.
Óhætt er að segja, að Kristján Eldjám
hafi opnað mönnum heim hinna íslensku
fornleifa svo um munaði og lagt á margan
hátt grundvöll að menningarsögulegum
rannsóknum, sem lítið hafði verið sinnt
fram til þess tíma, og einkum eflt fornleifa-
fræðina sem sjálfstæða fræðigrein hér á
landi, sem hann hefur áreiðanlega ætlað sér
að gera enn frekar í háskólafyrirlestrum.
Þór Magnússon