Hugur - 01.01.2002, Qupperneq 38

Hugur - 01.01.2002, Qupperneq 38
Hugur G.E.M. Anscombe eftir að reita mig til reiði.“ Hér er kannski rétt að benda á að mistök eru að ætla að ekki sé hægt að eiga val um það hvort athöfn eigi að fylgja hvöt. Dæmi um slíkt gæti verið þegar Platon segir við þræl: „Ég mundi berja þig ef ég væri ekki reiður.“ Annað dæmi væri maður sem heíði fyr- ir reglu að segja aldrei neitt um ákveðna manneskju vegna þess að hann gæti ekki talað um viðkomandi án þess að gefa í skyn öfund - nú, eða að- dáun. Við höfum nú gert greinarmun á afturvísandi hvöt og andlegri orsök. Við höfum komist að því að það sem gerandinn gefur upp sem svar við spurningunni „hvers vegna?“ er, að minnsta kosti hér, ástæða til athafn- ar ef hann lítur á það sem gott eða illt og athöfn sína sem gagn- eða skað- lega. Ef við gætum til dæmis leitt honum fyrir sjónir að sú athöfn sem hann hefur hefnt sín fyrir eða athöfnin sem hann hefur framið í hefnd- arskyni hafi verið með öllu skaðlaus eða jafnvel til góðs þá gefur hann ekki lengur upp ástæðu fyrir verknaði sínum nema að undanfórnum orð- unum „ég hélt.“ Ef um er að ræða fyrirhugaða hefnd lætur hann annað hvort af áætlun sinni eða breytir ástæðu sinni. Engin slík uppgötvun gæti haft áhrif á fullyrðingu um andlega orsökun. Enn liggur ekki fyrir hvort gagn og skaði gegna almennt lykilhlutverki í ásetningshugtakinu. Þegar hér er komið sögu hefur aðeins verið íjallað um gagn og skaða til að greina afturvísandi hvöt frá andlegri orsök. Þegar spurningunni „hvers vegna?“ um yfirstandandi athöfn er svarað með lýsingu á fram- tíðarástandi hefur andleg orsök þegar verið útilokuð með tilvísun til framtíðar. Enn sem komið er virðist óþarfi að telja ásetninginn góðan eða slæman í eðli sínu. En lítum nú á eftirfarandi dæmi: Hvers vegna gerðirðu það? Vegna þess að hann sagði mér það. Er þetta orsök eða ástæða? Það virðist að miklu leyti velta á því hver at- höfnin eða kringumstæður hennar hafi verið. Oft er réttast að hafna öll- um greinarmuni á því hvort eitthvað er ástæða eða orsök af því tagi sem um er að ræða. Slíkri orsök var einmitt lýst sem því sem óskað er eftir þegar gerandinn er spurður hvað hafi leitt til athafnarinnar en það að gefa upp ástæðu gæti talist fullnægjandi svar við slíkri spurningu. Og hvernig ættum við að greina milli orsakar og ástæðu ef við heíðum hengt hattinn okkar á snaga vegna þess að gestgjafinn hefði sagt: „Hengdu hattinn þinn á snagann þarna“? Ég held það væri ekkert fremur rétt að kalla það ástæðu en andlega orsök þótt hlýðnin við beiðnina feli í sér skilning á orðunum sem sögð eru. Þetta má líta á sem tilraun til að 36 J
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Hugur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.