Hugur - 01.06.2002, Page 7

Inngangur ritstjóra
„Ég held að við lifum nú tímabil í sögu heimsins þar sem heimspek-
ingar hafa líklega ekki mikil áhrif á gang mála og það veldur mér
vonbrigðum og fyllir mig vanmáttarkennd.“ Þetta eru lokaorð banda-
ríska heimspekingsins Donalds Davidsons í viðtali Mikaels M. Karls-
sonar við hann. Viðtalið er tekið nú á haustmánuðum, rétt í tæka tíð
til að það gæti birst í þessu hefti, en Davidson dvaldi hér á landi um
tveggja vikna skeið í byrjun nóvember og kenndi þá hluta af nám-
skeiði um heimspeki sína og hélt opinberan fyrirlestur.
Það er hægt að vera ósammála Davidson um þessa niðurstöðu á tvo
vegu: Maður þarf ekki að fallast á þá skoðun hans að heimspekin sé
áhrifalaus um þessar mundir. Sumir heimspekingar virðast einmitt
halda að heimspekin eigi mikið og vaxandi erindi við fólk, ekki síst
stjórnmálamenn, fólk sem fæst við viðskipti og fagfólk af öllu tagi og
að vitund fólks um nálægð og vægi heimspekilegra spurninga sé tals-
verð. En maður getur einnig hafnað þeirri niðurstöðu að meint áhrifa-
leysi heimspekinnar sé nokkuð til að hafa áhyggjur af á þeim forsend-
um að þrátt fyrir allt sé heimspeki einfaldlega tilraun til að ná tökum
á ákveðnum spurningum og vandamálum með röklegum hætti. Hún
sé ekki - og eigi ekki að vera - hugmyndafræði eða pólitík af ein-
hverju tagi, tilraun til að bæta heiminn eða breyta honum.
Margir heimspekingar eru án nokkurs vafa ósammála Davidson um
fyrra atriðið eða það síðara og kannski um þau bæði. Margir hugsa ef-
laust sem svo að heimspekin sé jú forn grein og stundargengi hennar
eigi ekki að valda þeim sem hana stunda miklum áhyggjum. Áhrif
heimspekinnar komi seint og með hægðinni, en komi þó. Heimspek-
ingurinn eigi að leita að hinu sanna í fullvissu þess að með tímanum
verði það ofan á sem sannara er og betra, hvort svo sem tímunum
hugnast að spotta heimspekingana, láta sem þeir séu ekki til eða taka
við speki þeirra.
Sá sem þetta skrifar hneigist hinsvegar til þess að vera sammála
Davidson og - eins og hann - til að fyllast vanmáttarkennd yfír þess-
5