Hugur - 01.06.2002, Side 33

Nýjasta tækni og vísindi
Hugur
hyggja? Smættarhyggjunni fylgdi skyld hugmynd: nauðhyggja.
Steindór lýsir erfðafræðilegri nauðhyggju sem „ofuráherslu líívís-
indamanna og almennings á genin.“ (Genin okkar, bls. 41). Þetta er þó
fremur afleiðing eða ein birtingarmynd nauðhyggjunnar en nauð-
hyggjan sjálf. í orðskýringum bókarinnar er erfðafræðileg nauðhyggja
skilgreind sem „sú hugmynd að öll einkenni einstaklings séu sprott-
in af genunum sem hann hefur í líkamanum“ (Genin okkar, bls. 139).
Enn nákvæmara væri að lýsa erfðafræðilegri nauðhyggju sem þeirri
hugmynd að hver einstakur eiginleiki lífveru sé nauðsynlega ákvarð-
aður af einstöku geni eða fáeinum genum.
Til að gera langa sögu stutta þá er erfðafræðileg nauðhyggja í þess-
um skilningi röng og enginn erfðafræðingur heldur henni fram -
a.m.k. ekki í neinni vísindalegri alvöru. Smættarhyggjan lifir samt
góðu lífi, ekki síst í opinberri umræðu, því hægt er að hafna nauð-
hyggjunni án þess að hafna smættarhyggju: Þó að einstök gen
ákvarði ekki nauðsynlega ákveðna eiginleika þá er samt hugsanlegt
að besta skýringin á mörgum eiginleikum sé erfðafræðileg. Tökum
dæmi: Francis S. Collins, Lap-Chee Tsui og Jack Riordan eru oft sagð-
ir hafa uppgötvað árið 1989 genið sem veldur slímseigjusjúkdómnum
(CF-genið). Þeir fundu stökkbreytt gen sem nefnist delta 508 og er
stökkbreytinguna að fínna í um 70% Evrópubúa sem þjást af sjúk-
dómnum. Síðan þá hafa mörg hundruð stökkbreytingar fundist sem
valda sama sjúkdómi. Stökkbreytingin sem þremenningarnir fundu
ei’ ekki nauðsynlegt skilyrði fyrir sjúkdómnum, því að ótal aðrar
stökkbreytingar geta einnig valdið honum. Stökkbreytingin er ekki
nægjanlegt skilyrði fyrir sjúkdómnum heldur, því að einstaklingur
æeð stökkbreytta genið, eða meingenið, getur dáið af öðrum orsökum
7 T
I vísindaheimspeki er smættarhyggju yfirleitt lýst þannig að kenningar einn-
ar vísindagreinar megi leiða af kenningum annarrar vísindagreinar, þar sem
fyrri vísindagreinin fæst við hluti sem samanstanda af einingum sem seinni
vísindagreinin fæst við. Þannig megi leiða efnafræðikenningar af eðlisfræði-
kenningum og líffræðikenningar af efnafræðikenningum. Deilt er um hvort
tekist hafi að smætta klassíska erfðafræði Mendels í sameindaerfðafræði,
þ.e. hvort leiða megi lögmál Mendels af kenningum í sameindaerfðafræði. Sjá
t.d. Sahotra Sarkar: Genetics and Reductionism (Cambridge: Cambridge Un-
iversity Press 1998); og einnig Peter Beurton o.fl. (ritstj.): The Concept ofthe
Gene in Development and Evolution, Cambridge: Cambridge University
Press 2000; einkum grein Beurtons sjálfs: „A Unified View of the Gene, or
How to Overcome Reductionism," bls. 286-314. Steindór notar smættar-
hyggju í víðari merkingu til að vísa til áherslunnar á hið smáa; gen í lífver-
um og frumeindir í dauðum hlutum.
31