Hugur - 01.06.2002, Page 45

Nýjasta tækni og vísindi
Hugur
andi öfl í samfélaginu - og þá getur orðið þröngt um málefnalega
umræðu.
Það er ástæða til að óttast þessi nánu tengsl líftæknifyrirtækja og
stjórnvalda í ljósi hnattvæðingar. Stjórnvöld hafa æ minni tök á að
innheimta skatta af fyrirtækjum og efnafólki vegna þess hversu auð-
velt er að flytja starfsemi fyrirtækja og íjármagn milli landa. Ef skatt-
ar eru of háir renna fyrirtæki og fjármagn á braut. An umtalsverðrar
skattheimtu er ekki mögulegt að halda úti ríkisreknu heilbrigðis-
kerfí. Þar eð líklegra er að hnattvæðingin gangi áfram en til baka er
sennilegt að kostnaður af heilbrigðiskerfinu færist sífellt meira til
einstaklinga í gegnum tryggingafélög. Steindór nefnir að rúmlega
14% Bandaríkjamanna séu án sjúkratryggingar, en því má bæta við
að Bandaríkin eru eina iðnaðarlandið í heiminum sem ekki hefur op-
inbert heilbrigðiskerfi og jafnframt er kostnaður við heilbrigðisþjón-
ustu þar einn sá mesti í heiminum (tæp 15% af vergri landsfram-
leiðslu eða u.þ.b. tvöfalt hærri en á Islandi).20 Þetta gæti orðið fram-
tíð annarra iðnaðarlanda.
Ef draumar líftæknifyrirtækja rætast að einhverju leyti, þá má bú-
ast við því að notkun genaprófa færist mikið í vöxt; auk þess sem
tryggingafyrirtæki munu nota þau til að ákvarða hvort einstaklingur
geti fengið sjúkratryggingu og hvað hann þurfi að borga mikið fyrir
hana (sama gildir um líftryggingar). Það þarf ekki mikið ímyndunar-
aíl til að sjá líklega afleiðingu alls þessa, nefnilega að stór hluti al-
mennings muni ekki hafa ráð á heilbrigðisþjónustu (eins og nú er í
Bandaríkjunum) og þá sérstaklega þeir sem greinast með gen sem
auka líkurnar á sjúkdómi sem kallar á kostnaðarsama meðferð. Þá
skiptir litlu þó að viðkomandi sé heill heilsu og geti lifað og borgað ið-
gjöld áratugum saman áður en hann veikist, ef meiri líkur eru á því
að hann muni ekki svara kostnaði fyrir tryggingafyrirtækiö.
Steindór bendir á að hinir, sem eru svo heppnir að geta fengið heil-
brigðisþjónustu þrátt fyrir að hafa greinst með meingen sem eykur
líkurnar á t.d. hjartasjúkdómi eða krabbameini, geta búið sig undir
aö vera „heilbrigðir sjúklingar“ áratugum saman áður en sjúkdómur
gerir vart við sig. Greiningin sjálf verður þá næg til að stimpla sjúk-
bnginn sjúkan, sama hversu langur tími kann að líða þangað til sjúk-
dómurinn gerir í raun vart við sig. Steindór færir sannfærandi rök
fyrir því að ef lyf verða þróuð til að vega á móti erfðafræðilega aukn-
líkum á sjúkdómi, þá má búast við að lyfjakostnaður samfélags-
ins og einstaklinga aukist gífurlega. Því má svo bæta við að út frá því
20 Sjá James R. Brown Who Rules, bls. 211.
43