Saga - 2001, Side 130

128
SIGFÚS HAUKUR ANDRÉSSON
eigin spýtur milli landsins og utanríkislanda með tilskipuninni 11-
september 1816 (13. gr.). Reynslan hafði sýnt að sum ákvæði frí-
höndlunarlaganna og sérstakrar auglýsingar (Plakats) frá 7. mars
1787 um útgáfu og notkun þessara skipsvegabréfa, sem áttu að
vera fullgild sönnunargögn um það að skip og farmar væru alger-
lega í eigu danskra þegna, samræmdust ekki alls kostar þessu
aukna verslunarfrelsi. íslensku skipsvegabréfin sem Rentukamm-
erið gaf út (og sumpart stiftamtmenn í umboði þess) voru sam-
kvæmt þessum lögum einkum miðuð við siglingar með vörur
milli íslands og verslunarborga Danaveldis og áttu aðeins að gilda
fyrir eina ferð fram og aftur. Á heimleiðinni frá Islandi máttu
kaupför þó leggja lykkju á leið sína svo sem með fisk til Spánar
eða annarra Suðurevrópulanda og taka þar síðan einhvern farm til
baka, sem var oftast til Kaupmannahafnar. Áður en siglt væri aft-
ur af stað til íslands urðu svo kaupmenn eða umboðsmenn þeirra
að hafa útvegað ný vegabréf fyrir skipin gegn tilskildum vottorð-
um um að þau og farmar þeirra væru eingöngu eign danskra
þegna. Við þetta var því ákvæði bætt í tilskipuninni 11. september
1816 (14. gr.) að kaupmenn með fasta búsetu á íslandi, sem vildu
senda kaupför beint þaðan til utanríkislanda en hefðu ekki vega-
bréf fyrir þau frá Rentukammerinu, gætu snúið sér til stiftamt-
mannsins (á íslandi). Hjá honum fengju þeir, gegn sams konar
vottorðum og áskilin væru í auglýsingunni frá 7. mars 1787, skipS'
vegabréf sem giltu fyrir eina ferð frá íslandi og þangað aftur með
viðkomu eftir þörfum í erlendum verslunarhöfnum.
Fáir kaupmenn voru búsettir á íslandi nema að nafninu til og
engin kaupför gerð út þaðan. Ærið nóg umstang og talsverður
kostnaður var við að útvega skipsvegabréfin hjá Rentukammer-
inu þótt ekki þyrfti þar að auki að eltast við hliðstæð gögn hja
stiftamtmanninum á íslandi. Nokkur brögð urðu þess vegna að
því að kaupmenn reyndu að spara sér hið síðamefnda og notast i
staðinn eingöngu við skipsvegabréf kammersins og þá meira og
lengur en til var ætlast er þeir létu skip sín fara sérstakar ferðu
milli íslands og utanríkislanda. Þar með þótti skorta á eftirlit með
því að þær vörur sem voru þannig fluttar til landsins frá utanrík'
islöndum væru eingöngu eign danskra þegna.
Út af þessu urðu nokkur bréfaskipti milli Rentukammersins og
Kriegers stiftamtmanns á árunum 1831-32. Bjarni Þorsteinssorj
ræddi þetta ennfremur ýtarlega í framangreindu bréfi sínu b