Saga - 2001, Qupperneq 182

180
HERMANN PÁLSSON
á því að ræðan ber ýmis merki um áhrif frá Sverris sögu. í raun-
inni má segja að Gissur setji sig í spor Sverris frænda síns og
ávarpi fylgdarmenn sína rétt eins og þeir væru Birkibeinar og
hann sjálfur höfðinginn, leiðtogi þeirra. Jafnvel orðalagið minnir á
Sverris sögu sem talar um að „gera eftir dæmum hvatra manna"14
og er slíkt ekki fjarri eggjan Gissurar „að leita sér vaskra manna
dæma." Gissur hagar orðum sínum rétt eins og konungur sem
minnir undirmenn sína á skyldur við höfðingja sinn: „Vil ég eigi
að þér hafið mig á spjótsoddum fyrir yður," og um leið gefur hann
í skyn aðstöðu sína til að umbuna þeim fyrir góða frammistöðu:
„Eg skal yður eigi fjarri staddur ef þér dugið vel".
Nú eiga förunautar Gissurar að líkjast þeim vösku mönnum
sem studdu Sverri konung til valda, og í þeirri samlíkingu er vita-
skuld fólgin sú hugmynd að Gissur sjálfur hafi óskorað vald yfir
sínum mönnum. En ræðan sýnir einnig afstöðu Gissurar til and-
stæðinga sinna, sem hann kallar óaldarflokka og lætur þar með að
því liggja að þeir séu utan við lög og rétt, uppreisnarmenn gegn
þeim réttbomu höfðingjum sem eiga að fara með völd. Vitaskuld
átti Sturla fullkomlega skilið að vera kallaður leiðtogi óaldar-
flokks, og nægir slíku til stuðnings að minna á athafnir hans í
Borgarfirði í mars 1236. Sturla reið
í Reykholt og lét sem hann ætti þar einn allt. Tók hann þar und-
ir sig alla eign Snorra í Borgarfirði. Sturla sendi og menn í Stafa-
holt, og tóku þeir þar mat úr kirkju og báru út föstudag um
kropning [þegar kirkjugestir krupu til lotningar], kölluðu að
kirkja ætti eigi að halda bannsettra manna fé. Sturla lagði og
undir sig allt hérað."15
Nú rifjast einnig upp fyrir lesanda formáli Sverris sögu (í Flateyj'
arbók) sem segir að Sverrir „eyddi og niður braut hvern óaldarflokk
þann er honum reis á móti."16
Samanburður á tölu Gissurar og ræðum Sverris komrngs sýnir
14 Sverris saga, bls. 22.
15 íslendinga saga, bls. 392.
16 Eyrbyggja saga, 62. kap., notar orðið óaldarflokkur um þá þorpara undir
forystu Óspaks sem gera sér virki á Ströndum, ræna þar og drepa fólk
miskunnlaust. Þar er glögglega um að ræða durga sem þruma fyrir utan
lög og rétt.