Saga - 2001, Page 272

270
RITFREGNIR
þaðan úr íslenskum fombókmenntum. Árni leiðir hins vegar rök að þvi
að þessu sé þveröfugt farið, að af þeim hugmyndum sem Wagner sótti 1
fombókmenntir hafi hann sótt langmest til íslenskra fornbókmennta,
smávegis sé íslenskum og þýskum fombókmenntum sameiginlegt en
sáralítið sé komið úr þýskum fombókmenntum einum (bls. 193).
Áður en Ámi birtir niðurstöður sínar á samanburði texta Hringsins við
þau fornrit sem sýnt þykir að Wagner studdist við ver hann drjúgum
hluta í umræðu um upphaf þýskrar fornmenntastefnu og tengsl hennar
við íslenskar bókmenntir. Það er rétt athugað hjá Árna að þessi forsaga er
mikilvæg til skilnings á því hvers vegna íslenskar fornbókmenntir skutu
upp kollinum á meginlandinu fyrr á öldum sem liður í þjóðemisvakningu
í þýsku ríkjunum. Árna tekst almennt vel að rekja þessa þróun.
Æviágrip Wagners kann að vera nokkuð utanveltu í þessari umfjöllun
þótt vissulega sé hentugt að hafa helstu æviatriði hans á takteinum. Þar
sem viðfangsefni ritsins er mjög takmarkað, og Árni gerir sér far um að
halda sig við efnið þegar að meginrannsókninni kemur, hefði vel mátt
sleppa ágripinu og eftirláta lesendum að verða sér úti um þessa þekkingu
annars staðar.
Ámi fjallar um hugtökin íslenskt, germanskt, skandinavískt og örrnur slík
og leiðir að því gild rök að fáránlegt sé að kauðast með þessi hugtök í um-
ræðu um ýmis fomrit sem augljóslega eru ekkert annað en íslensk (þótt
rætumar kunni að liggja djúpt og víða). Það gleður mig þó ósegjanlega að
Árni gerir ekki tilkall til nokkurs heiðurs af verki Wagners fyrir hönd
íslendinga á þeim grundvelli að án okkar væri enginn Hringur. Eg jata
fúslega að þetta er sú gryfja sem ég óttaðist mest. Heiðurinn er allur
Wagners og Hringurinn er algerlega sjálfstætt listaverk.
Kaflarnir „Sköpunarferli Hringsins" og „Frá frumgerð til lokagerðar
sýna að Ámi hefur unnið heimavinnuna sína vel og kannað gaumgffi^'
lega fyrri rannsóknir um efnið. Til að mynda mótmælir hann þeirri niður-
stöðu Elizabeth Magee (sem skrifaði bókina Richard Wagner and the
Nibelungs (1990)) að Wagner hafi líklega ekki lesið Völsunga sögu áður en
hann skrifaði vésögnina árið 1848, og færir að því mjög sannfærandi rök
(bls. 88).
Líta má svo á að Wagner hafi þegið sprek héðan og þaðan úr fomum
bókum og smíðað úr því, ásamt öðru, umgjörð um nýtt og sjálfstætt verk-
Rarmsókn Árna takmarkast við að kanna þetta byggingarefni. Ég fann
enga vemlega hnökra á þessari rannsókn og Árni rökstyður mál sitt hvar
vetna mjög vel með ítarlegum dæmum. Vel má vera að á stöku stað hefði
mátt ganga hvatlegar fram eða varlegar, og það tekur Árni sjálfur fram
(bls. 194), en slíkt breytir engu um heildarmyndina.
Ég sakna þess hins vegar í rannsókninni að Ámi hættir sér nánast ekk
ert út fyrir það þrönga og afmarkaða sjónarhorn sem rannsóknin á sprek
inu markar. Rétt er að taka fram að Ámi segist sjálfur forðast vísvitan