Saga - 2001, Side 284

282
RITFREGNIR
texta: „sungu hástöfum „allt sem við viljum er æskulýðshús."" Á kröfu-
spjöldunum má sjá slagorð eins og: „Eigum við að erfa göturæsin?" og
„Við tökum við af ykkur. Hugsið!"
í þriðja kafla sem ber yfirskriftina „Bakland Hafnar" er rakin þróun
sveitanna í Austur-Skaftafellssýslu. Það er ljóst að uppbyggingin á Höfn
er lykillinn að þeirri festu sem hefur verið í búsetu í sýslunni. í töflu á
bls. 134 er sýnt hvernig breytingin er í tölum á tímabilinu 1940-75; fækkað
hefur í sveitunum um 26,3% en fjölgað á Höfn um 468%. Þegar dæmið er
gert upp þá hefur fjölgað í sýslunni um 60,6%. Þegar þessar tölur eru
skoðaðar sést hversu mikilvægur uppgangur Hafnar hefur verið fyrir
byggðaþróun í Austur-Skaftafellssýslu.
Atvinnuástand og atvinnuskipting er viðfangsefni fjórða kafla sem er
sá langlengsti í bókinni, 190 bls. Þar er fyrst farið yfir þá þróun sem varð
á Höfn sem breyttist úr því að vera þjónustu- og verslunarmiðstöð fyrir
landbúnaðmn í sveitunum yfir í að verða öflugur útgerðar- og fiskiðnað-
arbær. Stuttur þáttur er um verkalýðsmál. í upphafi kaflans er vísað til
ri'eggj3 binda verks Gísla Sverris Ámasonar um sögu verkalýðsmála á
Höfn. Af þeirri ástæðu er texti Amþórs knappari en ella hefði orðið, svo
snar þattur sem Verkalýðsfélagið hefur verið í uppbyggingu Hafnar í
Homafirði. Átök verkafólks við Kaupfélag Austur-Skaftfellinga urðu iH'
víg og persónuleg í byrjun þess tímabils sem bókin fjallar um. Þar var
gripið til ráða sem eru að ég held einstæð í sögu íslenskrar verkalýðs-
hreyfingar þegar verkamenn á Höfn lögðu niður starfandi stéttarfélag og
stofnuðu nýtt, til þess að losna við tök kaupfélagsstjórans á gamla félag-
inu. í þessum kafla er dregið fram hversu mikinn þátt öflugir einstakling-
ar áttu í þróun byggðarinnar. Kaupfélagsstjórarnir Jón ívarsson og Ás-
grímur Halldórsson og verkalýðsleiðtogar á borð við Benedikt Þorsteins-
son réðu með persónu sinni miklu um þróun mála. Um sjávarútvegsmál
er fjallað í ítarlegu máli og oft í smáatriðum þar sem taldir em upp m-a-
þeir bátar sem gerðir hafa verið út á Höfn á þessu tímabili. Athyglisverð-
ir eru kaflar um Kaupfélag Austur-Skaftfellinga og hótelrekstur. Fram
kemur í fyrra bindi Sögu Hafnar að kaupfélagið varð stórveldi í byggðar'
laginu. Það veldi virðist dala þegar Jón ívarsson var hrakinn frá félaginu'
en með komu Ásgríms Halldórssonar til félagsins rís Kaupfélagið á nýjan
leik og verður ríki í ríkinu. Er dregið fram á skýran hátt hversu mikiU
frumkvöðull hann var á öllum sviðum.
Uppbygging ferðaþjónustu er síðan annar þáttur sem miklu hefur ráð
ið um velgengni Hafnar. Þar koma við sögu brautryðjendur á borð við
Árna Stefánsson og Þórhall Dan Kristjánsson. Er hér sem fyrr dregið fram
á glöggan hátt hve miklu sterkir einstaklingar ráða um þróun mála.
Ekkert byggðarlag á íslandi, ef eyjabyggðir eru undanskildar, hefur
búið við jafnmikla einangrun og Austur-Skaftafellssýsla. Hún var um
langar aldir einangruð frá öðrum byggðum af jökulvötnum með Vama-