Vaki - 01.09.1952, Page 29

arinn sýnir frekar þá mynd mannsins, sem
snýr að innri ásýnd hans. Og hann gefur
meira svigrúm en áður ýmsum sammann-
legum eiginleikum, sem enga svipaða
framrás fengu fyrrum, svo sem hreinni og
hiklausri tilfinningu fyrir formi og lit og
beinir þannig athyglinni, með efnið sem
aflvaka, að andlegum hrœringum sálar-
lífsins. Slíkt er engan veginn hœgt að
nefna flótta frá manninum, þótt sumir vilji
kalla svo, nútímalistin og málarinn leggja
þvert á móti aðaláherzlu á hann. Hann
er upphafið í myndlist, miðdepillinn, til
hans og frá honum berast öll áhrif. Mis-
skilningurinn stafar af því, að málarar
hennar eða talsmenn hafa fundið nýjan
mann sem ekki hafði verið mœlt við fyrr.
Til eru tveir mcelistokkar, annar stund-
legur, hinn varanlegur. Nútímalist leitast
við að nota hinn varanlega. öll sönn list
beitir honum. Það er kannski ein skýring-
in á óvinsœldum nútímalistar. Þeir sem
beita hinum fyrri leggja stund á hvers-
dagslegar og lágkúrulegar tilfinningar,
yfirborðskenndar skynjanir, sneyddar
raunhœfu inntaki. Þeir láta sér nœgja að
njóta verksins áreynslulaust, en kjósa
samt það hafi svo mikið sveifluafl að það
geti valdið fiðringi í augnfrumunum. Þeir
sem nota hinn varanlega kvarðann reyna
að sjá gegrium hversdagshjúpinn. Þeir
leitast við að brjótast inn að kjarnanum,
því sem skiptir máli. Þeir skoða eins og
undrandi börn, þar sem allt er nýtt og
óvœnt, allt að vinna, leggja áherzlu á
sköpunarmátt mannsins, umboð hans á
jörðinni.
II.
Enda þótt maðurinn skipi öndvegi í hug-
myndafrœði nútímamálara, er langt frá
því að þeir afneiti náttúrunni eða valdi
hennar. Hugur þeirra á þvert á móti styrk-
ar rœtur í frjórri mold hennar. Hœtt er við
að hann veslist upp, ef tengslin við hana
slitna. Hins vegar er krafa málarans að
taka ekki við áhrifum hennar ómeltum.
Málarinn skoðar náttúruna með öðrum
hœtti í dag en gert var fram til þessa. Á
sama hátt og hann hefur öðlazt nýjan
kvarða á manninn, heifur hann öðlazt
nýjan kvarða á náttúruna. Á sama hátt
og menn álitu nútímalistina hafna mann-
inum, héldu menn hana hafna náttúrunni.
Misskilningur sá stafar af því, að þeir á-
líta breytingu á sjónvídd, focus, sama og
flótta og afneitun. Nœrsýnn maður sér
illa frá sér, en hann sér enn verr ef hann
setur upp fjarsýnisgler. Ef við skoðum
náttúruna gegnum verk nútímans, skiptir
höfuðmáli að beita réttri sjón. Fyrir hið
innra auga, sem vaknað hefur í hinum
unga málara sér hann margt sem enginn
gaf gaum áður. Við nœrgöngult augnatil-
lit sér hann inn í börkinn á bol trjánna,
hugur hans er skyndilega horfinn innan
um óendanlega tilbreytingarrík form og
blcebrigði, haf að sigla á í leit nýrra landa.
Tréð, þessi góðviður til bygginga og
nota, hefur leystst upp, er ekki lengur til.
Hann stendur að kvöldi niður við sjó
eða vatn, og bíður þess að bylgjufallið
sé orðið nœgilega mjúkt til þess að ljósið
sem eftir er í hvolfinu geti leikið við það.
Hann sér þá að ljósglitið, sem hvað mest
hreif óvön augu, hverfur. I stað þess upp-
götvar hann þúsundir forma eins og reik-
ular hugsanir í fœðingu eða dauða. Gangi
hann eftir malbikuðu strœti, tekur hann
skyndilega eftir því einn góðan veðurdag
að gatan hefur breytzt. Það opnast fyrir
honum nýir heimar. I fyrstu svíður hann
í iljarnar við götuna, en áður en hann veit
af hefur hann svifið inn á nýtt svið. Brotin
í malbikinu verða vinir hans, ristarnar
öðlast andlit, og skýjaðar myndir þess
draga hann langar leiðir. Gatan og hann
verða eitt. I stórborg er slík vinátta lífœð
hans.
Náttúran er ekki framar eitthvað ó-
TÍMARITIÐ VAKI
27