Vaki - 01.09.1952, Blaðsíða 52

Las aílur Rodfœstet eítir Jakob Knudsen. Eg tek eítir, að ég heí nœrri því gleymt
atburðarásinni. Ég mundi ekki bókina, þó að hún fyllti endurminninguna lífi sínu.
Það skiptir ekki máli, hvort þú manst einstök atriði bókar eða kvœðis: hitt rœð-
ur öllu að þú gleymir ekki veröld þeirra. Ótal rithöfundar lýsa atburðum, sem þú
manst aðeins vegna atburðanna sjáltra. Skáldið vígir þig hinsvegar til inngöngu í
hugmyndaheim sinn. Sá heimur sleppir þér ekki framar. Framvegis ert þú meðsekur.
Áður en ég byrjaði að lesa bókina, tók ég ettir, að nafn Jakobs Knudsens, eins
og nöfn allra mjög mikilla skálda, vakti mér sérstaka tilfinningu, sem ekki verður
villzt á: skynjun hinna afneituðu vídda tilverunnar. Sum skáld auka lífsskynjun þína
með einum saman hljómi nafns síns, það verður aftur stórfenglegt og örlagaríkt að
vera maður. Þú ert knúinn til að spyrja og svara. Til að þora að lifa.
Eg minnist setningar eftir Dostojevski, máski er hún það stórkostlegasta sem hann
hefur sagt, undarleg og þverstœð. Ég hef ekki tilvitnunina við höndina, en hún var
á þessa leið: Ef ég vissi, að Kristur vœri ekki sannleikur, vildi ég þó heldur vera með
honum en með sannleikanum.
Hvílík stœrð og hvílík staðfesta. Dostojevski á við, að þar sem við komumst aldrei
að neinum endanlegum og objektívum sannleik, því það mundi vera dauði hugsun-
arinnar og sálarinnar, endalok allrar viðleitni okkar, vilji hann, þrátt fyrir allt og
hverju sem framvindur, alltaf tengja líf sitt því, sem gefur honum mesta alvöru og
fyllingu, mest gildi. Mikilleiki tilfinninga, hugsunar og sálar er honum meira virði
en kaldur sannleikur. Eða réttara sagt: hann getur ekki viðurkennt þann sannleik
sannan, sem minnkar lífið í augum hans og leggur það í fjötra hálfvelgjunnar.
Frá samtalinu um víddir lífsins eins og við reynum þœr, dýpst inni, þar sem
allt verður til, geislar mikilleika og lífi ljóðsins. Engin list getur bœtt upp skort þess.
Þegar franskur skáldskapur eftir uppreisn Nervals, Baudelaires, Lautréamonts,
Rimbauds og Mallarmés gegn hinni rationalisku heimsmynd talar af þrákelkni um
le merveilleux, hið undursamlega — það gerir um þessar mundir framar öll-
um kommúnistinn Paul Eluard — þá hefur hið undursamlega sömu þýðingu fyrir
þessi skáld og Kristur fyrir Dostojevski og Jakob Knudsen: skynjun œðstu verðmceta
lífsins. Þeir hafa lagt af stað til að gefa lífinu aftur það sem þeir vilja að sé eðli
þess. Þeir vilja gera það rúmt og auðugt, gefa því djúp og tinda. Þeir eru kristnir
eða kommúnistar, þeir tjá sig á ólíkan hátt, en viðleitni þeirra hefur sama markmið:
að Ijúka upp augunum fyrir hinu nýja sem Baudelaire leitaði um himnaríki og hel-
víti, fyrir því, að lífið er alltaf stórfenglegra, og að við erum í því eins og framan í
stofninum með óhjákvœmilegri þátttöku í blómgun og falli hinna yztu laufblaða.
Tilvera ljóðsins er komin undir þeim kœrleika og alvöru, sem gagntekur hverja
spurningu og hvert svar í samtali þess.
Hvert skipti sem ljóð var án spurningar varð heimur þinn minni. Þér var það
sársauki. Hvert skipti sem heimur þinn óx í gleði og skírleika, var það vegna þess
að spurning og svar ljóðsins fór um þig straumi og mikilleika.
Sérhvert ljóð leggur við eða dregur frá. Sérhver maður stríðir gegn eða heldur
uppi lífi þínu.
Lát ljóð þitt taka afstöðu með málstað lifenda.
Það sem innibindur og sameinar hina óskyldustu reynslu í samstœðri túlkun,
TtMARITIÐ VAKI
50