Vaki - 01.09.1952, Blaðsíða 48

ir taki eftir því, veik og harðúðug merki þess, að ég hef verið henni trúr, dýpst í óskilj-
anleikanum.
Látið mig ekki snúa mér of snemma við.
* ★
Ekkert virðist mér mikilvœgara á þessum tímum en að greina milli kvœðisins sem
samsafns bókmenntalegra venja og skáldskaparins. I rás aldanna hafa menn búið til
nokkrar reglur í skáldskap og haldið, að með því hafi þeir fundið, að vísu ekki hið
eina, heldur hið varanlegasta form málsbyggingar með því hlutverki að túlka skáld-
lega reynslu.
Sú trú, að rím og hrynjandi í sjálfum sér eigi mikið mótstöðuafl gegn tímanum,
virðist mér vera einber blekking. Kínversk smáljóð í óbundnu máli hafa lifað af allcr
breytingar engu verr en marmarasonnettur, vegna þess að hœfni þeirra til að túlka
skáldlega reynslu var ekki minni. Þá endingu, sem við höfum leitazt við að tryggja
með ytri mnemotekniskri tœkni, hafa þessi ljóð síðar tryggt með andríkari hœtti, með
samþjöppun. Orvalið, sem öll andleg starfsemi er komin undir, er í þeim gert til hins
ýtrasta. Allt ér höfuðatriði. Þess vegna er allt létt í þeim eins og ilmblœr.
Skáldskapurinn getur aðeins komið fram í bókmenntunum iklœddur orðum. Ná-
kvœmasta skilgreining, sem við getum gert á ljóði, sem er skáldskapur, er þá þessi:
röð orða, sem birta okkur skáldskapinn. Við eigum aftur völ á öllum möguleikum.
Það, sem ég skrifaði hér að ofan var ófullnœgjandi. Það vœri aðeins rétt, ef skáld-
ið notaði orð, sem vœru óbreytanlegar tjáningar tilfinninga og hugmynda. Orð, sem
stœðu öllum til boða og gerðu í rauninni skáldið óþarft.
Þegar þú segir hafið, sé ég að vísu þá höfuðskepnu fyrir hugskotssjónum mínum
lit, glit og þunga. Ef til vill tengi ég þvi líka hugmynd um reginblindu, sífœðandi afl,
svala og einmanaleik, en þá sérstöku tilfinningu, sem þú vildir vekja með mér og það
tákn, sem þú vildir trúa mér fyrir, þekki ég ekki enn. En bœttu við nokkrum orðum, þá
verður til eitthvað, sem er óhjákvœmilega meira en röð sundurlausra orða: heildin, sem
þú vilt, að ég sjái og finni.
Jafnvel án þess, að þú reynir að tengja orðin saman, tengjast þau hvert öðru.
Slíkt er hið lifandi eðli þeirra. Þau tala saman. Ljóðið er samtöl orðanna, en ekki orðin
í sjálfum sér. Það, sem var á milli þeirra, áhrif þeirra hvert á annað. Það skapaðist af
gagnkvcemum skiptum þeirra. Að yrkja er að fela orðunum að halda uppi sérstöku
samtali.
Rétta skilgreiningin á ljóði, sem er skáldskapur, verður því að vera: straumur
orðasambanda, sem birta okkur skáldskapinn.
* *
Æ skýrara birtist mér sem eðlismunur milli manns og náttúru, að einungis maður-
inn skapar form, sem eru yfirgefin hús. Skamma stund aðeins var lífið þar til húsa sem
dvalargestur, nú standa þau auð eftir, en heldur þó áfram að fjölga. Dauðir geta af
sér dauða. Það er öryggisleysið mikla, sem hefur vald á okkur, að formum mannsand-
ans er sífellt ógnað: þau geta misst gildi sitt.
I náttúrgnni er hins vegar allt samhengi, varanleiki og óbilandi hœfni til endur-
TlMARITIÐ VAKI
46