Vaki - 01.09.1952, Blaðsíða 101

ingja í víti. Á móti heilagri þrenningu
vegur hinn þríhöfða djöfull, tákn hat-
urs, fávizku og vanmættis; hin heilögu
sakrament vega á móti sakramentum
hinna útskúfuðu. Og þannig á Macbeth
sér andstæðing þar sem er Malcolm.
Frelsari landsins. Að lokum fellur hið
illa um sjálft sig. Engin leið liggur milli
hreinsunarelds og helvítis í líkingu við
veginn milli hreinsunarelds og himna-
ríkis. 1 stað Macbeths kemur Malcolm
og í fyrsta sinn eftir komu Duncans til
Invernesskastala berst ferskt loft og
birta yfir sviðið. Lögum er komið á og
góðri skipan, en hún fæst aðeins fyrir
miklar þjáningar. Shakespeare hefur
farið um helvíti og séð það réttum aug-
um. Skynsemin kemur honum til að
rannsaka meginþætti lífsins: ástríðuna
í Othello, siðferðið í Macbeth. 1 Hamlet.
og Macbeth kemst hann að ólíkum nið-
urstöðum. I Hamlet vinnur athöfnin
sjálfa sig í neind, hún tærist upp og
engin frelsun kemur í stað hennar: Fort-
inbras tekur við ríkjum af tilviljun.
Malcolm er hinn smurði konungur,
Kristur, og konungur kemur í ríki sitt.
Dante lauk helvítissýninni með sömu
ályktun og byrjar á því að vega Krist
og Djöful:
„E sei sotto l’emisfero giunto
che e opposto a quel, che la gran secca
coverchia, e sotto il cui colmo consunto
fu l’umano che nacque e visse senza pecca.“
Eða: Og þér eruð staddir undir hvelf-
ingunni, gegnt staðnum sem grúfir yfir
hinni miklu gjá, undir hápunkti hvelf-
ingarinnar var sá maður getinn er fædd-
ist og lifði syndlausu lífi.
Neind d.jöfulsins sem byggir tómið,
„il luogo voto,“ virðist víkja fyrir Ivristi,
hinum syndlausa. Og Dante lofar von
líkt og Shakespeare. Macbeth lýkur með
komu lausnarans og sigri frelsaðra yfir
dæmdum. Það er hinzta orrustan að
hætti Opinberunarbólcar; Shakespeare
hefur ekki komizt nógu langt á leiðinni
til hreinsunareldsins, þar sem menn
sigrast sjálfir á syndum og verða hrein-
ir. Dante er einnig í helvíti, enn sem
komið er. Engin hreinsun hefur orðið,
en vonin lifir. Eins og' orrusta Malcolms
er sigurinn yfir helvíti ekki auðunninn:
„Lo duca ed io per quel cammino ascoso
enlrammo a ritornar nel chiaro mondo;
e senza cura aver d'alcun riposo
Salemmo su.“
Eða: Leiðsögumaðurinn og ég snerum
við á hinni erfiðu leið og héldum aftur
til hinna björtu heima og klifum bratt-
ann án þess að skeyta um hvíld. En von-
in lifir og:
„E quindi uscimmo a riveder le stelle.”
Eða: Þaðan gengum við til að líta aftur
stjörnurnar (sami óður). Næstu tvö
leikrit, Lear konungur og Antoníus og
Kleópatra eru leikrit hreinsunarbálsins.
Miðaldamenn kenndu að í hreinsunar-
eldi skírðist sálin við sársaukann. Dante
talar um:
„Color che son contenti
nel fuoco, perche spenn di venire
quando che sia, alle beate gente.”
Eða: Þá sem dveljast ánægðir í eldin-
um af því að þeir vona að þaðan komi
þeir með blessun, hvenær sem það verð-
ur.
Lear lconungur er merkasta leikrit
Shakespeares hvernig sem á er litið. Þar
er allur heimurinn á leiksviði. Hann
myndar bakgrunn fyrir mannssál sem
skírist eftir píslargöngu, geðbilun og
þjáningar. Shakespeare hefur leikinn
með því að bregða upp mynd, sem hon-
um er töm: Skipt land, eða öllu heldur
land sem á að deila. Lear er mannsál
TlMARITIÐ VAKI
99