Vaki - 01.09.1952, Blaðsíða 97

einhliða varmennum. Og í verkum
Shakespeares úir og grúir af hlutum
sem þessum, óútskýrðum með öllu —
dóttir Lears, Lear sjálfur. Hamlet. Ef
einhver hefði spurt skáldið hvernig
stæði á hegðun konungsdætra í Lear
konungi, hefði hann eflaust svarað að
svona væru telpurnar skapaðar, með
einmitt þessa ákveðnu vessastillingu.
Um eitt skeið hafði hann raunar skyn-
semi og rökhugsun að leiðarljósi, en
gleymum ekki að það var á þeim árum er
hann samdi harmleikina. Við samningu
hinna yngri gleðileikja, en það voru
paradísarsýnir hans, studdist hann ekki
við greinandi rökhugsun. Dante lét
einnig rökhugann ráða á tímabili og
var hún í persónu Virgils, sem leiddi
skáldið um helvíti og hreinsunareld en
var meinað að ganga inn í paradís.
Báðir sömdu þeir gleðileiki, Dante og
Shakespeare. Öll leikrit Shakespeares
mynda eitt listaverk sem lýtur einni
meginhneigð, og er því óheimilt að
skilja eitt leikrit að, ámóta ranglega að
farið og ef einangraður væri óður úr
Divina Comedia. Hugur Shakespeares
leitar hins guðlega, en það var á mið-
öldum gleðileikurinn. Harmleikir standa
eins af sér gagnvart öðrum leikritum
Shakespeares og helvíti og hreinsunar-
eldur gegnt öðrum þáttum í verkum
Dante.
Minnugir þessa skulum við athuga
leikrit Shakespeares. Þeim má skipta
nokkurn veginn í fjóra hópa. 1 fyrstu
leikjunum sést hvernig skáldið er að læra
list sína, hann raðar hlutum upp í mynd.
Hið unga leikritaskáld lætur heillast
af glæsilegu orðalagi, af uppstilltum
myndum sem búa má til með orðum,
persónum og haglega gerðum uppistöð-
um í sögusögn. Hér sjáum við frum-
stæða ósk mannshugans að finna sam-
svörun í tilverunni. Frá þessu stigi
þroskast hann og fer að semja hina
stærri gamanleiki og að lokum grát-
broslega leiki — tragíkómedíur. Þetta
er tími hinna undursamlegu hugsmíða.
Annað enskt skáld, Blake, orti nokkur
kvæði um þetta þroskastig og nefndi
„Songs of lnnocence" — sakleysisljóð.
Skáldinu gefur sýn, það sér heim Bel-
monts og lllyríu og Ardens, sér ástar-
ævintýri sem lýkur lukkulega, þorpara
sem hæglega má sigra og hetjur sem
deyja hetjudauða. Undir lok þessa tíma-
bils hvarflar að skáldinu, að vissar hlið-
ar lífsins eiga ekki rúm í þessari fal-
legu sýn. Til er hatur og óréttlæti,
heimska, grimmd og óræð forlög. Þó er
að sjá sem í síðasta leikriti þessa lióps,
Þrettándalcveldi (Twelfth Night), sé
hann ennþá hinn ánægði leikritahöfund-
ur, grunlaus um að ill forlög og var-
menni verði ekki ætíð sigruð fyrir til-
styrk góðra forlaga og ljúfra manna.
Og hér verða umskipti í ævi skáldsins,
meiri heildarbragur verður á verkum
hans.
Það verður Divina Comedía Shake-
speares. Er ætlunin að grennslast fyrir
um hvers hann varð vísari á þeim tíma,
sem leið frá samning Þrettándakvölds
og Hamlets, sem fylgjast að í röð, og
þar til hann lýkur störfum eftir samn-
ingu Stormsins.
Nel mezzo del cammin’di nostra vita,
Mi ritrovai in’una selva oscura
Che la diritta via era smarrita.
(Divina Comedia, Helvíti, óður I. 1-3.)
Eða: Miðja vegu á lífsleiðinni kom ég
til sjálfs mín í dimmum skógi, því hinn
beini vegur var horfinn. Dante var
staddur á lífsleiðinni miðri, 35 ára að
aldri, þegar honum gaf sýn yfir himna-
ríki og helvíti. Shakespeare var og 35
ára um aldamótin 1600, en þá reit hann
Hamlet. Sá leikur er framhald af upp-
TlMARITIÐ VAKI
95