Vaki - 01.09.1952, Blaðsíða 44

ast almenningi og vera samt áfram heið-
arlegur í listinni, slík er margra ára
reynsla bandarískra listamanna. Ef til
vill kýs hann að vera „hreinn“ lista-
maður, sjálfum sér nógur og vonast þá
til að finna sér griðastað í einhverri
hliðargötu hins nýja heims, og banda-
rískum listamönnum hefur tekizt það.
En kannski er heizta von hans að geta
ráðið nokkru um viðhorf almennings
undir nýrri skipan, þótt sú skipan kunni
að bægja honum frá áhrifum á stjórn-
mál og efnahagsmál.
Að sínu leyti verður hver mennta-
maður að glíma við eigin vandamál. Og
skilin eru ekki of glögg milli hins hvers-
dagslega og óhversdagslega, dag hvern
verður menntamaðurinn að gera upp
við sig vissa hluti, á hann að eyða kvöld-
inu við að lesa bók, sem knýr til um-
hugsunar og kannski efasemda, eða er
betra að fara í bíó og létta af sér öllum
áhyggjum? Á hann að láta sér nægja að
kenna sonum og dætrum hversdags-
manna og leggja eins lítið á sig og starf-
ið krefur, eða á hann að vera trúr köll-
un sinni og vinna daglangt og náttlangt
í þágu fræðanna? Á hann að berjast
fyrir sálarheill barna sinna móti véla-
brögðum ameríkanismans, þessa nýja
púka, eða er honum hollar að minnast
lítils gengis stéttar sinnar í heimi hvers-
dagsleikans og fórna börnum sínum völt-
um skurðgoðum og hverfulum uppá-
tækjum líðandi stundar? Þannig getur
orðið barátta innra með því fólki, sem
veitir ameríkanismanum viðnám. Það er
stríð gegn eðlislægum veikleika, sem
leitar fullnægingar í auðunnasta og ó-
dýrasta undrameðali, sem býðst þá og þá
stundina, lægsta samnefnara mannlegra
óska og langana, þennan veikleika verð-
ur hver og einn að sigra áður en hann
klífi tind þess frama og ágætis, sem
hann hefur sett sér að marki. Að líkind-
um verður það í þessu formi, sem am-
eríkanisminn verður prófsteinn á Ev-
rópumenn. Hann verður heitur grautur
þurfamönnum, sem flykkjast að
eldaskálum heimspekinnar og veizlu-
sölum listanna, er ekki opinn aðgangur,
eru hvorki heimamenn né ókunnugir,
una ekki við hversdagsleikann og eiga
þó ekki vist hjá skapandi og hugsandi
menntamönnum, sem þeir dragast að af
innri nauðsyn. Þessu fólki kemur am-
eríkanisminn í góðar þarfir, hann mun
skilja sauði frá höfrum og leiða hvern
til þess beitilands sem honum hæfir.
óþarft er að taka fram, að ameríkan-
isminn er ekki aðeins vandamál mennta-
manna. Hann gerir mörgum bandarísk-
um hversdagsmönnum órótt inanbrjósts,
á hversdagsheimilum veldur hann ótta
foreldra um framtíð barnanna. Ekki
er það beinlínis ameríkanisminn sem
veldur kvíða, kannski öllu heldur „nú-
tíminn“, „tuttugasta öldin“, „hinn nýi
heimur“. f hinu auðuga bandaríska
þjóðfélagi hafa breytingar orðið með
meiri hraða en dæmi eru til annars
staðar. Það eru ekki nema ungir menn,
sem hafa nægilegt þol til að fylgja eftir
hinum hraðstígu breytingum, eldra fólk
verður fyrr eða seinna að hætta elt-
ingarleiknum og horfa á eftir börnum
sínum þegar þau hverfa sjónum í ryk-
mökk hinna annarlegu nýjunga, sem
hvílir stöðugt yfir bandarísku sviði.
Þegar fram líða stundir er sennilegt,
að einhver festa eða form komist á
breytingarnar, þannig geti hversdags-
maðurinn hent á þeim reiður, greint
kannski endurtekningu eða eitthvað,
sem hann kannast við, og þá sættir hann
sig máski við hugmyndina, að hið nýja
sé í rauninni ekki jafnóskiljanlegt og
hann hugði. Hvað sem því líður verður
nú vart mikils kvíða. Heima fyrir og
erlendis veldur ameríkanisminn tals-
verðu hugarangri, jafnt meðal höfunda
hans og andstæðinga. Eitt er víst, heim-
TlMARITIÐ VAKI
42.