Vaki - 01.09.1952, Side 95

Shakespeare
ALEXANDER M. CAIN
I ens/cum bókmennt-
um frá lokum sext-
ándu og upphafi
seytjándu aldar skip-
ar Shakespeare svo
veglegan sess, að við
freistumst til að
halda að samtíðin
hafi litið heiminn sömu augum og skáld-
ið. Englendingar sanna á þessu tímabili,
að þeir eru fyllilega hlutgengir í efl-
ingu hins nýja anda sem um löndin
berst, renisansins, þótt þeir hafi kom-
ið til leiks rúmri öld síðar en Italir.
Þeir reynast jafnokar meginlandsþjóða
í klassískum menntum, eru fullir áhuga
á grískum og latneskum bókmenntum,
rannsóknaranda og greinandi athugun
á mannlegum efnum. En gamlar hug-
myndir eru lífseigar. Á síðara helmingi
sextándu aldar er siðaskiptum nýlokið í
Englandi, mjög gegn vilja þjóðarinnar.
Hjá alþýðu manna lifir ennþá andi ka-
þólsku og miðalda. I borgum og þá helzt
Lundúnum styður borgarastéttin hinn
nýja sið, en úti á landi heldur fólkið
tryggð við gamlar venjur og trú, þá trú
sem ríkt hafði um aldir í landinu. Shake-
speare er fæddur í sveit og dvelst þar
hjá föður sínum fram eftir aldri. Það
fast við hinn forna
sið. Er þá ekki að
undra, að það sem
mestu réð við mótun
lífsviðhorfa skálds-
ins, verði ekki rakið
til þeirra kenninga
sem voru í tízku um
þetta leyti, heldur til höfunda uppi
tveim öldum fyrr.
Hver er sú bylting, hafin á Italíu,
sem nefnd er renisans ? Kenningar henn-
ar verða lengi við líði í menntum vest-
rænna þjóða, þær eru ennþá grundvöll-
ur heimspekinnar á átjándu öld. Það er
í fyrsta lagi húmanisminn, að maðurinn
sé sjálfum sér nógur.
Á miðöldum hafði guð verið álitinn
miðpunktur alls, nú snýst allt um mann-
inn. Meðal hinna frægu miðaldakenn-
inga er sú um stórheim og smáheim.
Maðurinn er smáheimur og svarar ná-
kvæmlega til stórheims sem að sögn
skólaspekinga var guð. Þeir kenndu og
að maðurinn væri skapaður í guðs
mynd, en sá maður hlýtur að eiga bágt,
sem á sér sköpulag átjándualdarguðs.
í öðru lagi gat renisansinn af sér
rannsóknaranda, óþekktan fyrr á öld-
um. Þegar Dante stóð frammi fyrir
vandamáli hins illa, þóttist hann ekki
orð lá á, að gamli maðurinn héldi full
TlMARITIÐ VAKI
93
Höfimdur ]lessarar greinar er ungurSkoti.
Haw.i er fœddur 1930 í Áberdeen, lauk
þaSan liáskólaprófi í enskri tungu og bók-
menntum 1950, en liefur síðan stundaö
nám í sanvanburöargoöafrœöi viö Parísar-
háskóla og vinnur aö doktorsritgerö um
norræna goöafrœöi. Greinina samdi liann
sérstaklega fyrir þetta timarit.