Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1929, Side 72

38
TÍMARIT ÞJOÐRÆKNISFELAGS ISLENDINGA
Meðalsnotr
skyli manna hverr,
æva til snotr sé,
þ, e. hver maður skyldi vera meðal-
vitur, en aldrei ofvitur. Fyrsta er-
indið heldur áfram:
þeim er fyrða
fegrst at lifa,
er vel mart vitu.
“Vel mart” mun merkja hæfilega
margt.
Og niðurlag hinna erindanna seg
ir, hvers vegna ekki er gott að vera
alvitur:
snotrs manns hjarta
verðr sjaldan glatt,
ef sá er alsnotr, er á
og
örlög sín
viti engi fyrir,
þeim er sorgalausastr sevi.
Það er sama kenningin og í hinum
frægu orðum Prédikarans: “Mikilll
speki er samfara mikil gremja, og
sá, sem eykur þekkingu sína, eyk-
ur kvöl sína.’’ (Préd.l, 18). “La pré-
voyance, la prevoyance voila la
véritable source de toutes nos
miséres” (Framsýnin, framsynin er
hinn sanna uppspretta allrar eyndar
vorrar), segir Rousseau einhvers-
staðar.
“Wunsche dir nicht zu scharf das
Auge, denn wenn du die Toten in
der erde erst siehst, siehst du die
Blumen nicht mehr.’’
(Ofskörp ei augu þín sé, því ef þú
fengir að líta dauða menn dimmri
í mold, dapraðist sjónin á blóm).
Einn frægur sálarfræðingur hefir
jafnvel í stuttu ágripi af sálarfræð
inni fundið ástæðu til að skrifa sér-
stakan kafla um böl það,er framsýn-
inni fylgir (Ubel der Voraussicht).
Hávamál eru því sammála mörgurn
vitrum mönnum að fornu og nýju
um þetta, og það sýnir hina hik-
lausu sannleiksást höfundarins, áð
liann getur annmarkanna á því, sem
hann telur þó til æðstu gæða mann.
kynsins. Hann skilur, að sá, sem
allt veit, verður um leið að taka við
sorginni og áhyggjunum, sem af
þekkingunni leiðir, og að það mundi
draga úr lífsgleðinni og starfs-
þróttinum. Vitið er oss gefið til
þess að bregða birtu yfir starfssvið-
ið, lýsa oss á leiðinni að markinu.
Það er geislastafur, er lífsviljinn
sendir út til að sjá, livað gera skal
næst. Það á að vera “líknstafir”
en ekki “meinstafir,” en mein-
stafir verður þekkingin, ef
hún glepur sálarró vora og
lamar lífsþróttinn. Sá sem vill
ganga á mjóu borði yfir freyðandi
foss í gljúfri, verður að horfa beint
fram og gleyma á meðan öllu, sem
hann veit um hættuna. Hugsunin
um hana mundi draga hann beint
niður í gljúfrið. Og að hverju gagni
kæmi honurn að hugsa um hættuna,
þegar hann væri kominn yfir um?
Það rnundi aðeins verða til þess, að
gera hann hræddan eftir á og deig-
ari til að leika sömu list á ný, þótt
liann þyrfti. —
En hvernig er þá sá maður, er í
hvívetna lætur stjórnast af vitinu?
Hvaða hugsjón vakir fyrir höfund-
inum? Hvernig á maður að vera?
Lýsingarorðin, sem Hávamál velja
honum, eru: snotr, meðalsnotr, ráð-
snotr, horskr, fróðr; hugall, varr ok
eigi ofvarr, þagall, gætinn at geði,