Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1929, Qupperneq 129

SI'ÐSKIPTIN Á ÍSLANDI
95
arnir í biskupsdæminu veittu honum
fult fylgi, allur þorrinn, og enginn
þeirra risi upp á móti siðbótatilraun-
■um hans, þá var öll alþýða manna
um hið víðlenda biskupsdæmi, mjög
andvíg þeim nýmælum, sem hér var
verið að innleiða, og brast mjög til-
finnanlega allan skilning á nauðsyn
slíkra hluta. Trúarvakning hafði
■engin átt sér stað hér á landi, sem
yröi til þess að undirbúa siðaskift-
ingu og því var heldur ekki við því
að búast, að almenningur áttaði sig
á nauðsyn þeirra breytinga, sem
verið var að gera. Menn litu yfir-
Jeitt svo á, að hér væri aðeins verið
að brjóta niður trú feðranna og
sannan kristindóm og innleiða í
þess stað háskalega villu. En Giss-
ui lét ekkert slíkt á sig fá og sýndi
með því, hver þrekmaður hann var,
og hve sannfærður hann var um
sigur málefnisins. Hann lagði hönd
á plóginn í drottins nafni, án þess
að horfa aftur fyrir sig. Á hverju
ári visiteraði hann kappsamlega
•einhvern hluta hins víðáttumikla
biskupsdæmis. Á þeim ferðum sín-
um gekk hann ötullega fram í því
að eyða hjátrú og hindurvitnum
með alþýðu manna, og að uppræta
eftir megni helgra manna dýrkun
og oftrú almennings á helga dóma,
jafnframt því sem hann gerði sér
alt far um að skýra fyrir mönnum
meginhugsanir hins nýja siðar og
koma þeim í skilning um, að hér
væri ekki verið að kollvarpa kristin-
dóminum, heldur verið að leiða í
ljós hina sönnu mynd lians, með því
að vísa á bug kenningum og venj-
um, sem öldum saman hefðu skygt
á Krist og hjálpræði hans. Eins
og fyr segir hvatti hann presta til
að bindast löglegu hjúskaparbandi,
og gekk sjálfur þar á undan með
eftirdæmi sínu. En prestar voru
alltregir til þess að ganga í hjú-
skap, og hefir vafalaust miklu þar
um valdið, hve alþýða rnanna
hneykslaðist á prestagiftingu. Þeg-
ar á fyrsta ári biskupsdóms síns,
samdi hann stutta hugleiðingu um
hjúskap presta svo sem beint grund-
vallaða á guðs orði, og útvegaði
nokkurum árum síðar (13. mars
1545) konungsbréf, sem leyfði
klerkum á íslandi að “gifta sig í
góðum og ærlegum hjúskap”, svo
að enginn þyrfti að halda, að hér
væri um nýmæli að ræða.sem Gissur
hefði brostið alla heimild til að
koma fram með. í bréfi þessu er
jafnframt kveðið svo á, að konur
presta og börn skulu vera þeirra
réttu erfingjar.
Eitt af mörgu, sem framan af
hlaut að gera prestum erfitt fyrir í
hinum nýja sið, var krafan um
prédikun í hverri guðsþjónustu,
þrátt fyrir heimild þá, sem gefin var
í kirkjuskipuninni um, að prestar,
sem ekki treystu sér til að semja
frambærilega prédikun sjálfir,
mættu lesa upp prédikanir eftir
aðra. Framan af var engin slík
prédikanabók til á voru máli, og
erfiðleikarnir fyrir presta á að þýða
prédikanir úr öðrum tungumálum
rneiri en svo, að allur þorri presta
væri til þess fær, fremur en að
frumsemja prédikanir. Til þess að
ráða bót á þeim erfiðleikum gerði
Gissur sér far um að útvega hent-
ugar prédikunarbækur og önnur
guörækileg rit, sem þeir gætu not-