Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1929, Side 132

98
TÍMARIT ÞJOÐRÆKNISFELAGS ISLENDINGA
mætti til að koma katólskum sið
aftur til vegs og valda þar í biskups-
dæminu. En klerkdómur bisk-
upsdæmisins hirti lítt um afskifti
Jóns biskups af kirkjumálum sunn-
anlands og flýtti sér að velja til
biskups einn af vinum Gissurar og
fylgismönnum, prestinn Martein
Einarsson á Staðarstað. En Jón
biskup vildi fá til þess kjörinn Sig-
varð ábóta Halldórsson í Þykkva-
bæjarklaustri. Tilraun Jóns bisk-
ups til að ná biskupssetrinu sunnan-
lands á sitt vald mistókst einnig.
Féltk mágur Marteins biskupsefnis,
Daði Guðmundsson, frá Snóksdal,
ríkur höfðingi, komið í veg fyrir
það. Upp frá þessu bitnaði reiði
Jóns biskups öll á Daða, og vildi
biskup mjög ná honum á sitt vald,
því að hann taldi Daða vera höfuð-
leiðtoga evangeliskra manna, hvað
hann og var. En það vildi ekki lán-
ast. Aftur tókst Jóni biskupi að ná
Marteini biskupi á sitt vald skömmu
eftir að hann kom út til íslands,
eftir að hafa fengið biskupsvíglu
ytra, og þótti Jóni það mikill sigur
málefni sínu. Að konungur lýsti
biskup afsettan embætti og útlægan
sem uppreisnarmann, lét biskup sér
í léttu rúmi liggja. Hann var stað-
ráðinn í að hætta ekki fyr en hann
liefði alt ísland á sínu valdi og hefði
aftur komið þar á fastan fót ka-
tólskri trú, kenningum og siðum og
unnið landslýð allan til fylgis við
Rómaborgarbiskup. Gömul sögu-
sögn hermir jafnvel, að Jón biskup
hafi skrifað Þýskalands keisara,
Karli V, og boðið honum ísland til
eignar gegn því, að keisari styrkti
hann til að viðhalda þar sannri
katólskri trú.
Sumarið 1550 kom út nýr hirð-
stjóri, Láritz Mule. Hafði hann
meðferðis konungsbréf um afsetn-
ingu Jóns biskups og áskorun til
lderkdómsins um að velja annan
biskup í hans stað. Annað konungs-
bréf hafði hann meðferðis til Daða
í Snóksdal um að veita Mule liðs-
veislu til að taka Jón biskup hönd-
um, svo að konungur neyðist ekki
til að senda herlið til íslands í því
skyni.
En Jón biskup var ekki af baki
dottinn fyrir þetta, nema síður
væri. Hann safnaði liði og hélt
sjálfur ásamt tveim sonum sínum,
Ara lögmanni og Birni presti, suð-
ur á Alþing. Á Alþingi þorði eng-
inn að veita biskupi viðnárn svo
liðsterkum, svo að hann fékk þar
öllu ráðið sem hann vildi. Að þing-
lokum hélt hann austur í Skálholt,
náði þegar staðnum á sitt vald og
gerði þær skipanir þar á öllu, sem
honum þóttu nauðsynlegar. Hann
“hreinsaði’’ dómbirkjuna með því
að stökkva vígðu vatni um hana
alla, lét grafa upp lík Gissurar bisk-
ups, láta það í poka og dysja það
utan kirkju. Prestum sex að tölu,
sem hann náði til, þröngvaði hann
að játast aftur undir katólska trú
“eftir guðs lögum og páfanna setn-
ingum.’’ Að öllu þessu afloknu
hélt Jón biskup og synir hans norð-
ur aftur og héldu kyrru fyi’ir um
sumarið. Vafalítið hefir þeim
feðgum verið það fullljóst, að hér
hafði verið farið lengra en góðu
hófi gegndi, og því rituðu þeir Ari
og Björn, vafalaust með ráði bisk-