Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1929, Side 148
114
TIMARIT ÞJOÐRÆKNISFELAGS ISLENDINGA
stefnu á Norðurlöndum, einskonar
norræna fornmenta stefnu, ef svo
mætti segja. Af hinum dönsku þýð-
ingum á Heimskringlu Snorra,
fengu norrænir menn hugboð um
að til væri í fórum íslendinga, forn
rit er óþrotlegan fróðleik hefðu að
geyma, um stjórnar og þjóðfélags-
skipun norrænna landa. Þetta hug-
boð varð að vissu er þeir fóru að
kynnast ritum Arngríms Jónsson-
ar um ísland, er hóf fræðistarf sitt,
einmitt um það bil, er hugir útlendra
fræðimanna tóku að hneigjast að
fornritum íslendinga.
Þannig stóðu þá sakir á Norður-
löndum. Danir urðu fyrstir til að
taka með þakklæti þeirri sagnfræði-
legu leiðbeiningu er þeir gátu feng-
ið frá íslendingum og nota þessa
“nýju fræði” í þarfir stjórnar og
landsmála. Svíum varð því eigi
lítið bylt við, er þeir komust að
því, að danskir fræðimenn hefðu
fengið þessa óvæntu hjálp frá ís-
lendingum, og af ríg þeim, er var
með þjóðunum, leiddi það að Svíar
ásettu sér einnig að njóta hagn-
aðar af þessari þekkingu íslendinga.
Á þessum tímum urðu öll fræði-
störf og sögurannsóknir liðir í
stjórnmálabaráttu þjóðanna. Það
var ekki fyr en þetta, að Svíar fóru
að gefa gaum íslenzkum handrit-
um, safna þeim og fá íslendinga að
þýða. Fyrstur til að ganga í þjón-
ustu þeirra var Jón Rúgmann. En
síðar komu á eptir honum ýrnsir
fleiri, fram um miðja 18. öld. Spratt
þar upp hin mesta ástundan í fræð-
um þessum og þar var fyrsta ís-
lenzka sagan gefin út 1664 (Gaut-
reks saga og Hrólfs saga Gautreks-
sonar). En auðvitað hétu öll þessi
fornrit, forn-sænskar bókmentir, er
til Svíþjóðar kom, líkt og þær hétu
forn-danskar í Danmörku, og
tungan forn-sænska eða forn-got-
neska (Lingua antiqua Svecica,
Gothica, eða Sveo-Gothica, en hjá
Dönum Lingua antiqua Danica),
Á skömmum tíma lögðu hinir gáf-
uðustu menn meðal Svía fræði
þessa fyrir sig, svo sem Georg
Stiernhielm en þó einkum Ólafur
Verelius, Ólafur Rudbeck og fleiri.
enda, sökum þjóðmetnaðar Svía
fékk stefan öflugan stuðning frá
konungsvaldinu.
Síðastir allra ltoma Norðmenn til
sögunnar. Þjóðernis vakning þeirra
hefst ekki fyr en með 19. öld, eptir
margra alda væran svefn þegar
rómantiska stefnan, er þá fluttist
land úr landi og hvarvetna hratt
af stað nýjum þjóðernisbyltingum,
kemst til Noregs. Vaknaði þá al-
mennur áhugi fyrir þjóðlegum
fræðum, og svo sem að sjálfsögðu,
lögðu þá Norðmenn hendur á allt er
þeir hugðu að á einhvern hátt
myndi prýða eða varpa ljóma yfir
sögu landsins. En með því að sögu-
heimildir sjálfra þeirra voru veiga-
litlar og af skornum skamti urðu
þeir að leita til hinna forn-íslenzku
sagnaritara, er varðveitt höfðu í
ritum sínum, flestar og gagnlegast-
ar heimildir fyrir fyrri alda sögu
Noregs. Fannst þá sumum sem
þeir gerðust all fingralangir, því
öll íslenzk handrit, voru nú talin
af mörgurn meiriháttar rithöfund-
um þeirra, norsk, og það hvort sem
þau komu við sögu Noregs eða
ekki. Við þetta var ekki látið sitja,