Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1929, Síða 204
170
TlMARIT ÞJÖÐRÆKNISFELAGS ISLENDINGA
minnst. Slíkir menn, sem til dæm-
is Stephan G. Stephansson, ern
þjóð vorri til hins rnesta sóma, og
þrátt fyrir fjarlægðina milli hans
og heimalandsins hefir hann haft
mikil álirif á tsl°ndnga austan iiafs.
En um Stephan og íslendnga vest-
an hafs mun veröa ritað um betta
leyti af öðrum, og skal það mál því
ekki rakið hér.
Bókmenntirnar eptijr styi’jaldar.
lokin hafa nokkuð margbreytilegri
svip en áður var, það er eins og
vindur standi af öllum áttum.
Pyrst er þess að geta, að gömlu
höfundarnir lialda áfram í sínum
anda. Nokkrir nýjir menn koma og
halda sömu stefnu. Svo er til
dæmis í skáldsagnargerðinni, þar
sem Kristín Sigfúsdóttir og Guð-
mundur G. Hagalín, sem lýsa sveita-
lífi og sjómennsku, beita mikið til
sömu aðferðum og áður tíðkuðust,
og hafa sama meginsjónarmið.
í ljóðagerðinni koma fram nýir
menn, sem að vissu leyti halda á-
fram þeirri “rómantík,’’ sem sum
ljóðskáld fyrri áratuga fylgdu. En
hin lýriska glóð í kvæðum þeirra
er meiri og listamennskan vand-
látari. Mörg Ijóð þeirra benda til
stefnunnar l’art pour l’art — þeir
láta sig einu gilda borgarlegt félag
og siði þess, það er listin ein, sem
máli skiptir. Þeir eru vandfýsnir
í efnisvali — efnin verða að vera
skáldleg. Skáldskapurinn á ekki að
vera rímaðar hugsanir, heldur feg-
urð. Einkunnarorð þeirra mætti
vel vera “stemning.” Málið á að
vera alveg eðlilegt — þeir meta það
miklu meira en rímið. Önnur ís-
lenzk káld sverja sig í ættina til
fornra dróttkvæða. Merkastir
þeirra eru Davíð Stefánsson og
Stefán frá Hvítadal; enn má nefna
Tómas Guðmundsson og Sigurð
Grímsson og enn fleiri.
En vindur blæs af enn fleiri átt-
um. Ótalin eru les enfants ter-
ribles: Þórbergur Þórðarson og
Halldór Kiljan Laxness. Merkasta
rit Þórbergs er “Bréf til Láru’’
(1924), einskonar ritgerð í mörgum
þáttum, sem fjallar um flest milli
himins og jarðar: lúthersku, ka-
þólsku, guðspeki, spíritisma, auð-
vald, jafnaðarmennsku, alþýðu-
menningu, orðasöfnun, kafla úr ævi
höfundar og margt fleira. Eri
mergurinn málsins er þó baráttan
fyrir jafnaðarstefnunni. Bókin ber
vott um nærri því einstætt vald yf-
ir íslenzkri tungu. Þórbergur getur
farið hamförum í stíl sínum —
hann telur sjálfur upp sex stílteg-
undir, sem sér séu jafn tiltækar.
Kansellistíl, fræðistíl, sögustíl, þjóð-
sagnastíl, spámannastíl og skemti-
stíl. Og þessu valdi sínu beitir
hann til þess ítrasta í gagnrýni á
því, sem hann vill koma fyrir katt-
arnef. — Halldór Kiljan Laxness
hefir ritað nokkuð af sögum og
fjölda ritgerða og blaðagreina.
Aðalverk hans er “Vefarinn mikli
frá Kasmir” (1927), saga af ung-
um íslendingi og flækingi hans
gegnum veröldina og mannlífið.
Sagan gerist ýmist á íslandi eða úti
í löndum, á ítalíu, Spáni, Belgíu,
ýmist í iðu veraldarlífsins eða í kyrð
klaustursins, og þar ægir öllu sam-
an: skírlífi og spillingu, tilvitnunum
í Imitatio Christi eptir Thomas á