Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1937, Page 103

ÞJÓÐRÉTTARSTAÐA ÍSLANDS
85
endafjöldann að miklum mun. En þegar fyrir kosningarnar reis mikil
andúð móti frumvarpinu, sem brauzt út í deilum í blöðunum og á fundum.
Eftir minni skoðun var ísland — eins og tekið er fram í framan-
skráðri grein — fullvalda ríki í ríkjasambandi (realunion) við Danmörku.
Eg hélt því fram í blaðagrein strax daginn eftir, að frumvarpið var undir-
Etað í Kaupmannahöfn.1) Jafnframt benti eg á, að gjöra þyrfti nokkrar
smábreytingar á textanum, m. a. að í staðinn fyrir “det samlede danske
Rige’' í 1. grein þyrfti að setja önnur orð, sem betur stæði í samræmi við
Það sem virkilega væri fólgið í frumvarpinu. Þessar litlu breytingar mætti
gjöra þegar frumvarpið yrði rætt á þingum Dana og íslendinga, eftir sam-
komulagi milli aðiljanna. Hér væri ekki um neitt verulegt að ræða, heldur
aðeins um sérstakt orðalag, sem þó hefði sína þýðingu fyrir hið minna
land.2)
Skoðun mín á stöðu íslands samkvæmt nefndarfrumvarpinu var algjör-
Rga viðurkend í skrifi einu til mín frá hinum norska lögvitring F. Hagerup,
Sem þá var norskur sendiherra í Kaupmannahöfn.3) Það sem að miklu
leyti varð til þess að frumvarpið féll, voru greinar, sem Knud Berlin birti,
har sem hann hélt fram þeirri skoðun, að fsland yrði ófullvalda ríki, er
framvegis skyldi mynda ríki í sameiningu við Danmörku.
DHinn danski ritari nefndarinnar, Knud Berlin, birti síðar í tilefni af þessu ítarlega
grein i blaðinu “Dannebrog”, Kaupmannahöfn (15. 4. 1909), þar sem hann hélt því
Ham, að Islendingar hefðu selt mér í hendur frumvarpið og eg hafi verið látinn vita
um muninn á danska og íslenzka textanum, og að á þeim mun ætti að byggja pólitík
er gengi Islendingum í vil. Knud Berlin sagði ennfremur: "Frá hinum dönskú nefnd-
armönnum geta þessar upplýsingar (til Lundborgs) ekki verið komnar, því sem heiðar-
®gir menn trúðu þeir á yfirlýsingar hinna íslenzku samverkamanna sinna, um að
snkur munur (á hinum danska og íslenzka texta) ætti sér ekki stað. En hver er þá
eimild herra Lundborgs?” (Acta Isl. Lunb. A hluti 8 bls. 55) — Málinu til skýringar
u eg nu lýsa því yfir, að eg fékk nefndarfrumvarpið hvorki frá Dönum né Islending-
. * ’ ~eldur frá vini mínum í Kaupmannahöfn, sem hafði lofað mér að útvega mér það.
da^a>latriði lrumvarpsins voru raunar sama daginn, sem eg skrifaði um það í mið-
íslp iaði’ 1 morgunblöðum í Stokkhólmi). A hinn fyrrnefnda mun á danska og
Kn a lexlanum hefi eg fyrstur manna bent á í riti. — Að ekki voru allir Danir á
álit Berlins mali’ heldur þvert á móti skildu nokkrir að eg hafði ekki látið í Ijósi
ujj ^?111 til þess að skaða norræna samvinnu heldur hið gagnstæða — sézt á bréfi til
þeut. rá danska forsætisráðherranum, J. C. Christensen, (13. júlí 1908), sem eg ekki
yg 1 Persónulega. Hann skrifaði á þessa leið: “Það hefir glatt mig að lesa ummæli
inál^ 1 ^ðunum um Islandsmálið. Persónulega virði eg álit Svía mikils, í þessu
O,, sem og sænsku þjóðina yfirleitt og getið þér því skilið ánægju mína í þessu efni.”
aðherra Islands Hannes Hafstein sendi mér 22. júní 1908 langt skrif, þar sem hann
hefir Segir: “Ummæli yðar um vinnu nefndarinnar og þann árangur, sem náðst
Suð’ £leðja mig mikið. Eg hefi leyft mér á þingmálafundum bæðd á Norður- og
lendurn-<ii -að vitna í ummæli yðar, sem líka hafa sérstakt gildi, þar sem enginn út-
lslanr rithöfundur annar hefir gengið svo langt í viðurkenningu á ríkisréttindum
göga s.°8’ Þér. Eg vona að ummæli yðar verði til þess að sltyðja að þvi, að málið beri
breytiTa,ran£ur, °S ef þér eruð á þeirri skoðun, að hægt sé að samþykkja frumvarpið án
Christe^a’ ^ mundu ummæli um það áreiðanlega verða að gagni.” (Acta Isl. Lunb. B,
áleit b>nS>n’ Uafstein). En slík ummæli gat eg þó ekki látið frá mér fara, þar eð eg
eytmgar á frumvarpinu nauðsynlegar.
blaða ™Isi' Bundb ' A hluti 3, bls. 24 . Ummæli mín í þessu máli voru birt í fjölda
2. • k. í öllum íslenzkum blöðum.
Cta Isl- Lundb., B, 1908, 10. júlí, Hagerup.