Hugur - 01.06.2008, Side 12

IO
Geir Sigurðsson ræðir við Henry Rosemont Jr.
voru ekki kapítalistar heldur fremur and-kapítalistar í nútímaskilningi þess orðs.
Hins vegar má rekja þessa þróun til þess að fyrirtæki voru rekin á grundvelli
fjölslcylduhyggju þar sem auðmagn safnaðist upp vegna þess að allir lögðu sitt af
mörkum til að fyrirtækið næði árangri. Auk þess var byggt á þeirri tegund mark-
aðshyggjuþróunar sem hafði átt sér stað í Japan en þar var árangur skilgreindur
með tilliti til framleiðslu og vinnuframboðs. Og hér er vissulega að finna eim af
konfúsískri hugsun: fyrirtæki er talið ná góðum árangri ef framleiðsla er mikil
og starfsmenn þess geta haldið vinnu sinni. Það sker sig mjög frá kapítak'skum
mælikvörðum árangurs í Bandaríkjunum sem felast í neysluaukningu og ágóða af
íjárfestingum, en þeir tjá mjög and-konfúsískt gildismat, enda byggja þeir á sterkri
einstaklingshyggju. Vegna áherslu sinnar á framleiðslu og viðhald vinnuframboðs
fengu fyrirtækin mikinn stuðning frá yfirvöldum. I raun hefði aldrei gengið að
innleiða vestræna markaðshyggju á þessum svæðum á sínum tíma. Kínverjar hafa
nú verið að reyna það en hefúr mistekist herfilega.
Hejúr pá sú athygli sem konjúsíusarhyggja hefur hlotið sem heppilegur grundvöllur
markaðshagkerfis verið villandi?
Það mætti segja að í þeirri umræðu hafi verið farið á mis við kjarnann. Vestrænum
heimspekingum hefúr reynst torvelt að koma auga á gildi fjölskylduhyggjunnar
í konfúsískri heimspeki. Boðandi fjölsl<ylduhyggja hlýtur að leiða til þess að gert
er upp á milli fólks. Maður kemur og á að koma öðruvísi fram við ömmu sína en
einhvern mann úti á götu. Slík afstaða á grundvelh fjölskyldutengsla útilokar með
öllu algildishyggju. Flestir vestrænir heimspekingar h'ta svo á að ef algildishyggja
Kants á grundvelli skyldu og Mills á grundvelli afleiðinga reynist vera röng þá
hljóti dygðasiðfræði Aristótelesar að minnsta kosti að vera rétt. Frá sjónarhóli
konfúsíusarhyggju hafa þeir ahir jafn rangt fyrir sér því hún hafnar algildisafstöð-
unni. Af þessum sökum hafa vestrænir heimspekingar ekki einungis hneigst til að
vísa konfúsíusarhyggju á bug heldur einnig til að virða fjölskylduna að vettugi.Til
forna fékk hún auðvitað talsverða athygli, en var sniðgengin í algildisheimspeki
upplýsingarinnar og að mestu í heimspeki nútímans allt frá Hegel.
Til skamms tíma var ktnversk heimspeki nánast sniðgengin í kínverskum háskólum
og nánast eingöngu einblínt á vestræna heimspeki. Nú virðist hún hins vegar geysast
fram á sjónarsviðið á ný. Hver er skýringin ápessum dramatísku sveifium?
Kínversk heimspeki hefúr auðvitað haft veruleg áhrif á Kína í 2500 ár. Henni
hnignaði á tuttugustu öld vegna þess að hún virtist ófær um að mæta innrás
vestrænnar heimsvaldastefnu í Kína. Kína var hjálparvana gagnvart efnishyggju
og fágaðri tæknihyggju Vesturlanda og því var eðUlega spurt hvers vegna konfúsí-
usarhyggja og daóismi hefðu ekki bolmagn til að sporna við innrásinni. I kjölfar-
ið fengu aUar kínverskar heimspekistefnur á sig óorð. Þetta var ekki með öUu
réttlætanlegt. Það er strembið að iðka heimspeki með vélbyssuhlaup í andhtinu.
Innrásaraðilar tóku völdin. Ef þeim hefði verið haldið í skefjum kann vel að vera