Hugur - 01.06.2008, Side 18

Hugur - 01.06.2008, Side 18
i6 Geir Sigurðsson ræðir við Henry Rosemont Jr. jyrir og skilja hugtök á borð við tían (himinn, náttúra), dao (leið,ferli) ogjafnvel hið konfúsíska ren (mannúð, myndugleiki) án pess að fallast á pá verufræði sem liggur hinnifomkínversku veraldarsýn tilgrundvallar? Hér er líklega mjög nærtækt og skynsamlegt að líta til frumspeki, eins og vinur minn Roger Ames gerir. En sjálfur hef ég hneigst til að nálgast þennan vanda með því að líta sérstaklega til menningar og tungumáls. Þar reyni ég að setja fram hugtök sem eru sambærileg en hrærast innan frábrugðinna frumspekiheilda. Hvað þetta áhrærir er til dæmis kantísk frumspeki að nokkru leyti frábrugðin frumspeki afleiðingahugsunar á borð við nytjahyggju. Þær beita sömu hugtökum til að lýsa viðfangsefnum siðfræðinnar en komast að öndverðum niðurstöðum um það hvernig eigi að beita altækum reglum. Báðar stefnur nota orð á borð við „siðferði", „hlutlægni“, „huglægni", „almennt", „persónulegt", „afarkostir", „val“, „skylda", „skynsemi" og „frelsi". En þær skilja þessi hugtök með eilítíð mismun- andi hættí. Það varpar til dæmis ljósi á muninn á heimspeki Kants og Hegels að skoða hvernig þeir skilja orðið Freiheit með ólíkum hætti. Þannig er hægt að hafa mismunandi frumspeki en ef þú talar sama tungumál siturðu samt uppi með það sem ég kalla hugtakaklasa. Runan sem ég nefndi áðan er hugtakaklasi vestrænnar nútímasiðfræði. Grikkland til forna hafði annan hugtakaklasa, Vesturlönd mið- alda, t.d. England, enn annan og sömuleiðis eru margir hugtaklasar í Kína. Kon- fusíusarsinnar hafa einn, daóistar annan. Hindúar hafa sömuleiðis sérstakan klasa. Hugtakið dharma (lögmál, eðh) leikur til dæmis lykilhlutverk í siðfræði hindúa og krefst ákveðinna hugtaka sem því tengjast á borð við karma (sjálfsköpuð örlög), skhanda (skynhrif) og moksha (lausn, frelsun). Hugtök sem þessi eru alls ekki síður gagnleg en „hlutlægt", „huglægt" og svo framvegis. En á margan hátt deila hindúismi og búddismi ýmsu í tungumálinu. Hindúar tala t.d. um atman (sjálf) en búddistar um anatman (ósjálf). Báðar stefnur tala semsagt um atman en önnur þeirra setur það í neikvætt samhengi með forskeytinu an-. Báðar tala um dharma, karma, moksha og fleira slíkt en frumspeki þeirra er afar ólík. Þannig að það þarf að huga vel að menningarlegum normum og þeirri næmni sem finna má í tungu- málinu, jafnt merkingar- sem setningarfræði. Frá pessari hlið séð ætti kinversk heimspeki vel að geta tekið pátt í heimspekilegri orðræðu Vesturlanda, rétt eins og hver önnur hugmyndastefna. Já, afdráttarlaust. Ég fylgi Chomsky að málum í því að hvað sem unnt er að segja á einu mannlegu tungumáli er jafnframt unnt að segja á öllum öðrum, að því gefnu að maður nýti sér að fullu allt það sem tungumálið býður upp á. En þar til maður gerir það er ljóst að sérhvert tungumál býður okkur að hugsa með tilteknum hætti frekar en öðrum. Þá samkvæmt tiltekinnifrumspekilegriformgerð? Já, eða sérstakri menningarlegri tilhneigingu. Þess vegna víkkum við sjóndeildar-
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.