Hugur - 01.06.2008, Síða 33

Heimhvörf hnattvæðingar og uppstreymi menninga
3i
stofnunum okkar. Á meðal lykilhlutverka heimspekinga er að bera kennsl á og
lýsa almennum þáttum mannlegrar reynslu til að geta staðsett vandamál í víð-
asta mögulegu samhengi. Og þessi ákveðnu almennu einkenni eru afar mismun-
andi þegar við færum okkur frá einu menningarsvæði og tímaskeiði til annars.
Heimspekingar hafa þeirri skyldu að gegna að grafast fyrir um og skilja þær ólíku
forsendur sem aðgreina menningarheima til að koma í veg fyrir menningarlega
smættarhyggju og þær ranghugmyndir sem sh'k þjóðhverfa veldur. Áhugaleysi
heimspekinga um túlkun kínverskrar heimspeki hefur því verið dýrkeypt. Það
er nú almennt viðurkennt að í viðleitni vestrænna húmanista til að skýra klass-
íska kínverska heimspeki hafi ýmsar vestrænar grundvallarhugmyndir slæðst inn
í skilninginn á þessum textum og litað þann orðaforða sem notaður er til að tjá
þennan skilning. Kínversk heimspeki var fyrst kynnt fyrir vestrænum lesendum
með því að „kristna" hana og á síðari tímum með því að „austurlandavæða“ hana
og staðsetja hana innan ljóðrænnar, dulhyggjukenndrar og dulspekilegrar heims-
sýnar. I flestum amerískum bókaverslunum eru klassísk verk kínverskrar heim-
speki yfirleitt höfð á meðal bibh'a og nýaldarbókmennta og þeim þá raðað undir
„asísk trúarbrögð" — ef þeim er þá yfirleitt skipað í einhvern flokk. Að því leyti
sem vestræn heimspeki hefur sýnt kínverskri heimspeki einhvern áhuga hefur
hún jafnan verið greind innan ramma hugtaka og heimspekilegra vandamála sem
eru ekki hennar eigin.
Textar sem ýmist hafa verið aðgengilegir en fundist í nýjum útgáfum eða verið
uppgötvaðir eftir að hafa verið glataðir í langan tíma, hafa gefið tilefni til að þýða
ýmis klassísk rit upp á nýtt. Þetta hefur gefið heimspekingum bæði tilefni og
tækifæri til að taka á sig rögg og endurhugsa staðlaðan skilning sinn á þessum
ritum. Ekki síst ber að líta á þetta sem áskorun um að láta reyna á ímyndunaraflið
og mæta þessum textum á eigin forsendum og túlka þá innan eigin heimssýnar.
I þessu samhengi má einnig benda á að Kínafræðingar eru í auknum mæli að
átta sig á þeirri þörf að efna til samstarfs um þýðingarverkefni. Þessi þróun hefur
líklega verið einna mest áberandi í þýðingum á svoköhuðum heimspekilegum
textum. Þótt sérfræðikunnátta 1' kínversku máh og menningu sé vissulega nauð-
synleg forsenda til að þýðing á klassískum kínverskum heimspekitexta á vestræn
tungumál verði viðunandi, krefst shk þýðing ekki síður skilnings á þeirri vestrænu
heimspekilegu orðræðu sem hggur til grundvallar því máh sem þýtt er á.
Orðaforðinn sem smám saman hefur verið staðlaður á liðnum öldum fyrir þýð-
ingar klassískra kínverskra texta á vestræn tungumál hefur hðið fyrir einhhða
ætlunarverk kristinna trúboða. Áhrif „kristnunar" kínverskra texta eru svo sann-
arlega enn til staðar. Mikih fjöldi dæma er til um verulega óviðeigandi orðalag
sem orðið hefur að stöðluðu jafngildi í þeim kínversk-ensku orðabókum sem við
notum til að varðveita skilning okkar á kínverskri menningu: „Vegurinn (dao M.T,
„Himinninn (tian jfy)“,„réttsýni (yi ý^)“,„góðvild (ren fZ)“, „helgiathafnir (li jbý,
„dygð (de ífl)“ og svo framvegis. Margir Kínafræðingar sem fást við þýðingar á
klassískum kínverskum textum horfast nú í augu við það að þörf sé á fylha safni
merkingarfræðilegra neta til að þýða þessa heimspekitexta og hafa um leið gert