Hugur - 01.06.2008, Side 149

Hugur - 01.06.2008, Side 149
Valsað um valdið H7 styrkjast, margvísleg „afbrigðilegheit" festast í sessi."27 Það sem hér er að verki, meira eða minna á bak við tjöldin, er náið samspil valds og nautnar: sú viðleitni valdsins að hafa hemil á kynhfinu, kortleggja það og stýra því út í ystu æsar kveikir jafnskjótt og jafnharðan nýja nautn sem í reynd er tvíhliða: annars vegar kemur þar til sú „nautn að beita valdi sem spyr, vakir yfir, fylgist með, njósnar, grefst fyrir, þreifar á, leiðir í ljós; og á hinn bóginn nautn sem kviknar af því að forðast þetta vald, flýja það, blekkja það eða skopast að því.“28 A þennan hátt má óhik- að fuUyrða að veruleikinn sjálfur kynvæðist. Eða, nánar tiltekið, þráin í djúpum og víðum skilningi er virkjuð í þágu neyslunnar - kynh'f verður neysluvara og neysluvörurnar kynvæðast. Til marks um þetta mætti nefna þá merku uppfinn- ingu sem Guðmundur Andri Thorsson hafði orð á í blaðapistli fyrir nokkrum árum og nefndi „bílkynhneigð" - og með margfræga fasteignaauglýsingu sem birtist í auglýsingahléi áramótaskaups 2007 í huga má bæta hér um betur og tala í sama anda um „húskynhneigð". Á þennan hátt má segja að ráðandi öfl í þjóðfélaginu - sem við skulum einfaldlega nefna „valdið" að hætti Foucaults (en Marx hefði aftur á móti talað hér um auðmagnið) — virki kynh'fið, magni það upp og dreifi því út um allt, ef til vill með þeirri afleiðingu að orkan sem í okkur býr tvístrast og þynnist út, og verður þar af leiðandi meinlausari en ella. Þannig erum við ekki eins bæld og við höldum - en við erum heldur ekki eins frjáls og við höldum. I sjálfri viðleitninni til að leika á valdið styrkjum við það og þjónum því. Samfélagsvélin, vél valdsins, gleypir andstöðuna jafnharðan og stihir henni upp sem nýju stássi á arinhillu sinni. Valdið gegnsýrir okkur, og ekkert er eðlilegra en að við spyrjum: hvar má finna skjól? Og hvaðan er vonar að vænta? Hvernig er hægt að vera raunverulega hinsegin? * * * Á meðan við veltum því fyrir okkur hvernig svara megi þeirri spurningu skulum við h'ta nánar á gagnrýni Foucaults á sálgreiningu að hætti Freuds. Kjarni hennar er sú skoðun að sálgreiningin geri ekkert annað en lýsa áherslunni á kynh'fið innan frá, og að fyrir vikið verði hún ekki til annars en að renna stoðum undir ríkjandi skipan mála, þ.e. áhersluna á hjónabandið skilið sem sambúð gagnkynhneigðra. Sálgreiningin gengur þannig í hð með ríkjandi ástandi (feðraveldi og gagnkyn- hneigð) og í raun með bælingunni sem hún þykist þó ætla að vinna bug á - eða að minnsta kosti takast á við. Áherslan á Ödipusarduldina leikur lykilhlutverk í þessu sambandi.29 Sem kunnugt er felst duldin sú arna í því að öll langi okkur i reynd, innst inni, í sjálfum kjarna sálartetursins, til að drepa foður okkar og sænga hjá móður okkar í hans stað. Þessi löngun kemur til strax í frumbernsku, og setur í raun mark sitt á fyrstu skref okkar inn í samfélagið sem fullgildar, þ.e. fullorðnar, verur. Innsta og upprunalegasta löngun mannverunnar er með öðrum orðum sú 27 Foucault, „Bælingartilgátan", s. 198-199. 28 Foucault, „Bælingartilgátan", s. 206-207. 29 Sígilda framsetningu á kenningunni um Odipusarduldina má til dæmis finna hjá Sigmund Freud, lnngangsjyrirkstrar um sálkönnun, III. liluti [síðara bindi], Sigurjón Björnsson þýddi (Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag 1996), s. 356-365 (21. fyrirlestur: Þróunarferli líbídóar og skipulag kynlífs).
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.