Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Side 28

Tímarit Máls og menningar
Sagan opnar leikritið og hvaða tilgangi þjónar hún? Er leikritið um Loft
saga af þessari sögu, „metasaga“? Það væri kaldhæðið í meira lagi. Eða er
sögu betlarans ætlað að varpa íronísku ljósi á vandamál Lofts, tjá alþýð-
lega fyrirlitningu á sálarflækjum millistéttanna (og sínum eigin)?
Því skal ekki svarað hér, enda má vel skilja þennan íroníska forleik sem
viðvörun til áheyrenda um það sem koma skal.
Eins og fram er komið hafa menn líka túlkað Galdra-Loft margvíslega
en eitt er sameiginlegt öllum þeim túlkunum sem ég hef séð, þ.e. að sam-
band Lofts og Dísu biskupsdóttur er túlkað sem „einlægt“, fallegt og satt.
Dísa er barnung, kannski 14-16 ára, og hún kemur inn í leikritið í fyrsta
þætti sem kát og hress en svolítið yfirspennt unglingsstúlka. Loftur fellur
fyrir henni umsvifalaust af því að sú Dísa sem hann sér er glöð og
heillandi. Hún er fullorðin en þó barn, hún er saklaus og laus við átök og
vandamál. Hún er eins og Loftur vildi sjálfur vera. Sá Loftur sem Dísa sér
og lýsir er gáfaður og ljóðrænn, fjörkálfur með líflegt ímyndunarafl sem
hrífur hana með sér — en um leið sonur föður síns og tilvonandi biskup á
Hólum. Allt atriðið einkennist af gagnkvæmu ofmati ástfangins pars og er
ákaflega narkissískt.
Nú er narkissisminn, sjálfsástin, ekki veigalítill þáttur í tengslum for-
eldra og barns; foreldrarnir elska og dást að eftirmynd sinni, barninu, og
það speglar sig í ást foreldranna. Narkissisminn er þannig byggður inn í
síðari ástarsambönd vegna þess að í síðari þrá eftir sambandi, tengslum við
aðra manneskju, felst ævinlega þráin eftir að spegla sig og staðfesta í ást
hennar. Ofmatið á þeim sem maður verður ástfanginn af er alltaf í
tengslum við þá mynd sem maður þráir ómeðvitað að sjá af sjálfum sér.
Og á meðan þessi narkissíski forleikur stendur yfir veit ástfangið fólk ekki
mikið um það hvernig elskan þeirra er í raun og veru.
Loftur horfir á Dísu og verður „innilegur en óstyrkur" í málrómnum,
Dísa horfir á Loft „aðdáunaraugum" (37). Þau leika að þau séu börn - en
þau eru ekki börn. Eintal Lofts á töfraábreiðunni er undurfallegt og
ljóðrænt. Það er flutt til að hafa hagstæð áhrif á Dísu og allt myndmál þess
um óskabrunninn hefur dýpri merkingu.
Vatn er tákn kynferðisins, hér eins og annars staðar í verkinu. Hér er
það hins vegar ekki tákn hinna óbeisluðu, eyðandi og tortímandi hvata
eins og straumþungt, mórautt fljótið eða „brimrót, sem kemur utan af
opnu hafi“. (67). Hér er vatnið tært og lygnt, það er vatnið í óskabrunnin-
um. Steinarnir í brunninum eru:
. . . lífssteinninn, rauður eins og blóð. Annar er hulinhjálms-
steinninn, dökkblár, með gylltum rákum. Þar er lausnarsteinninn,
dökklitaður; hann er eins og hjarta í laginu. (39).
290