Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Page 32

Tímarit Máls og menningar
meira gaman af leikfangi, ef hann veit, að öðrum leikur hugur á að
eignast það?
LOFTUR: Þú hlífir mér ekki.
OLAFUR: Hví færir þú enga vörn fyrir þig?
LOFTUR: Hvað viltu, að ég segi. (29-30)
Loftur veit vel, að Olafur elskar Steinunni, hún er „öðrum ætluð“, en
þrátt fyrir það — eða einmitt þess vegna, tekur hann upp ástarsamband við
hana. Af ásökunum Ólafs, undanfærslum Lofts og augljósri sektarkennd,
má gera því skóna að „ást“ Lofts á Steinunni hafi í upphafi verið
„hermigirnd“ sem fær næringu sína frá ást Ólafs og ofmati hans á sinni
heittelskuðu. „Eg hélt, að ég elskaði þig“ segir Loftur þegar Steinunn
reynir að vísa til þess tíma þegar þau voru ástfangin. Hermigirndin er ást á
því ónálganlega, ást á þeim sem manni er ekki ætlað að fá. Þetta mynstur á
rætur sínar í fyrsta ástarþríhyrningnum sem barnið upplifir með sig í
miðpunkti og foreldrana sitt hvoru megin.11
Ef ástarþríhyrningurinn Loftur-Steinunn-Olafur er túlkaður svona
verður nærvera Olafs í öllum mestu átakaatriðum verksins skiljanleg,
hann verður þá eitt helsta táknið um sektarkennd Lofts. Um leið verður
það líka skiljanlegt hve stutt „flug“ þeirra Steinunnar verður og hve hátt
og hratt fallið er til þeirrar niðurlægingar sem Loftur verður að beita, til að
kveikja löngun sína til hennar. Og um leið verður það líka ljóst að frásögn
hans í fyrsta atriðinu, baðsagan, er í besta falli gróf einföldun — sett fram
til að kvelja Steinunni, vopn í átökum þeirra, átökum sem Loftur vill
kannski ekki vinna. Af því að, þrátt fyrir allt, kemst Steinunn næst því að
vera mótleikari hans.
Steinunn er „stórlynd og þunglynd“ (52). Eftir því sem vonir hennar
bresta, ein af annarri, vex reiði hennar og árásargirni. Hún er „byrst“ við
Loft, „háðsleg" og það er afar stutt í þolinmæði hennar, jafnvel örlar á
fyrirlitningu í tilsvörum hennar. En hún getur ekki fylgt þessum tilfinn-
ingum eftir. Hún er kona og hún er af lágstétt. Hún trúir að þau Loftur
eigi saman. Bæði dreymir þau um meira en þau munu fá, bæði eru kúguð,
einangruð, full af sjálfsfyrirlitningu og óöryggi — en þau ná ekki saman. I
harmi sínum segir Steinunn:
Þegar valurinn heggur rjúpuna í hjartað, vælir hann, því að þá skilur
hann, að rjúpan er systir hans . . .
ÓLAFUR: Við hvað áttu?
STEINUNN (stilltari): Maður og kona hljóta að geta unnið hvort
öðru svo mikið mein, að þau skilji, að þau eru systkin. (62)
I öllum samtölum Steinunnar og Lofts í leikritinu er þriðji maðurinn
viðstaddur þó hann sé fjarstaddur en það er faðir Lofts. Steinunn vísar
294