Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Page 101

I staðinn fyrir formála
langt í breytingum og mér þætti með nokkru móti verjandi. Þar með
ákvað ég t.d. að skrifa „Þriðji", ekki „Þriði“ þegar sú persóna er nefnd í
bókinni; að skrifa „að þessari brennu“ en ekki „að þessi brennu“. Hins
vegar gafst ég fljótt upp á að finna fullt samræmi í þvílíkum breytingum og
geta áhugasamir lesendur skemmt sér við að finna dæmi um mótsagnir og
geðþóttaákvarðanir. Af því hef ég sannast sagna litlar áhyggjur, því ég held
að fullkomið samræmi væri andstætt öllum hugmyndum Snorra Sturlu-
sonar, manns sem ég bar sívaxandi virðingu fyrir eftir því sem vinnu minni
við útgáfuna miðaði fram.
Þrátt fyrir digurbarkalegar áætlanir af því tagi sem hér voru nefndar
varð mér fljótt ljóst að ekki yrði eitt látið yfir allan texta ganga. Vísur þær
sem vitnað er til í Snorra-Eddu verða sannast sagna hálfgerður óskapnaður
ef þeim er þröngvað til nútímamáls. Þar munar mestu um þá lengingu
nafnyrða og fleiri orða sem verður er stoðhljóðið -u- er einlægt látið troða
sér inn í endingar orða. Þannig fær vísuorðið „Kristr skóp ríkr og reisti"
annan hljóm ef það er skrifað og lesið með nútíðarhætti: „Kristur skóp
ríkur og reisti". Lesendur geta náttúrlega skotið þessu stoðhljóði inn ef
þeim líkar svo að hafa, en oftast verður hrynjandi skemmtilegri án þess.
Lagfænngar og skýringar
Ekki er öllum valkvíða umsjónarmanns lokið með þessu. Eftir stendur
m.a. að ákveða hvenær á að leyfa sér að „leiðrétta" texta handritsins.
Svarið getur að sjálfsögðu verið einfalt: Aldrei. En guð hefur nú einu sinni
ákveðið að tilveran skuli ekki vera einföld. Vitanlega er sjálfsagt að
leiðrétta augljósar ritvillur skrifara eins og þegar hann skrifar „enum“ en á
ljóslega að vera „einum“. Þvílíkar leiðréttingar þurfa ekki umræðna við.
Vandinn rís þegar til vísnanna kemur. Þá hafa útgefendur haft fjarska
misjafnan smekk. Sumir eru djarfir til leiðréttinga og hætta ekki fyrr en
allt er komið í það horf að þeir skilji. Því miður gera þvílíkar breytingar
textann oft að heldur vondum kveðskap. — Aðrir varast allar breytingar
og segja sem svo að villur í handriti geta stafað af mörgu. Kannski var
vísan orðin brengluð löngu fyrir daga Snorra. Kannski var skakkt ort fyrir
öndverðu. Nútímaskáldum getur orðið fótaskortur á tungunni, hví þá
ekki fornskáldum? Og þannig frameftir götunum.
I þessu efni fór ég einhverskonar milliveg sem ógerningur er að gera
grein fyrir. Ég skoðaði vandlega þær breytingar sem gerðar hafa verið í
lestrarútgáfum fyrir almenning hingað til. Þætti mér gerlegt að koma
einhverju tauti við vísuna án þeirra hafnaði ég þeim að sjálfsögðu. Yrði
útkoman klúður eftir leiðréttingu sem fyrir þá hafnaði ég leiðréttingunni
363